Prawo do renty inwalidzkiej w Unii Europejskiej bez względu na miejsce zamieszkania
22 maja 2008 r. Europejski Trybunał Sprawiedliwości rozstrzygnąłpytanie prejudycjalne Sądu Okręgowego w Koszalinie dotyczące zasadwypłacania renty inwalidzkiej obywatelce polskiej, Halinie Nerkowskiej,zamieszkałej na terenie Niemiec. Trybunał zgodził się z komentowaną nanaszej stronie opinią Rzecznika Generalnego Maduro, uznając, że polskaustawa o zaopatrzeniu inwalidów wojennych narusza prawo wspólnotowe.
KOMUNIKAT PRASOWY nr 33/08 Wydziału ds Kontaktów z Mediami i Informacji ETS
22 maja 2008 r.
Wyrok TrybunałuSprawiedliwości w sprawie C-499/06
HalinaNerkowska / Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Koszalinie
Nie można odmówićwypłaty Renty inwalidzkiej przyznawanej przez państwo członkowskie cywilnymofiarom wojny lub represji tylko dlatego, że uprawniony ma miejsce zamieszkaniaw innym państwie członkowskim
Wymógposiadania miejsca zamieszkania na terytorium kraju, taki jak wymóg przewidzianyw prawie polskim, jest nieproporcjonalny.
H.Nerkowska, obywatelka polska, urodziła się w 1946 r. na terytorium obecnejBiałorusi. Po stracie rodziców, którzy zostali deportowani na Syberię na mocywyroku sądowego, sama w 1951 r. zastała deportowana do dawnego ZSRR, gdzie żyław trudnych warunkach. W 1957 r. wróciła do Polski. W 1985 r. opuściłaPolskę i osiedliła się w Niemczech.
ZakładUbezpieczeń Społecznych, Oddział w Koszalinie odmówił H. Nerkowskiej wypłatyrenty z tytułu uszczerbku na zdrowiu doznanego w czasie deportacji, do której torenty jej prawo uznano już wcześniej, z uzasadnieniem, że nie ma ona miejscazamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
H.Nerkowska odwołała się od tej decyzji do polskiego sądu, podnosząc, że biorącpod uwagę przystąpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Unii, jej obecne miejscezamieszkania nie może stanowić przeszkody dla podjęcia wypłaty tego świadczenia.
Rozstrzygającyodwołanie Sąd Okręgowy w Koszalinie zwrócił się do Trybunału SprawiedliwościWspólnot Europejskich z pytaniem, czy prawo do swobodnego przemieszczania się ipobytu na terytorium państw członkowskich, gwarantowane obywatelom UniiEuropejskiej przez traktat WE, stanowi przeszkodę dla ustawodawstwa krajowego,takiego jak uregulowanie polskie[1],które uzależnia wypłatę świadczenia przyznawanego cywilnym ofiarom wojny lubrepresji od posiadania przez uprawnionego miejsca zamieszkania na terytoriumkraju.
Trybunałprzypomniał na wstępie, że na obecnym etapie rozwoju prawa wspólnotowegoświadczenie, którego celem jest zadośćuczynienie cywilnym ofiarom wojny lubrepresji uszczerbku psychicznego i fizycznego, jakiego doznali, należy dokompetencji państw członkowskich. Jednakże państwa członkowskie powinnyrealizować tę kompetencję z poszanowaniem prawa wspólnotowego, w szczególnościpostanowień traktatu dotyczących przyznanej wszystkim obywatelom Unii swobodyprzemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich.
Następniepodkreślił on, że ułatwienia wprowadzone przez traktat w dziedzinie swobodyprzemieszczania się nie mogą wywołać w pełni swych skutków, jeżeli obywatelapaństwa członkowskiego można zniechęcić do korzystania z nich wskutek przeszkódustanowionych przez ustawodawstwo państwa członkowskiego jego pochodzenia,które powodują zaistnienie niekorzystnej dla niego sytuacji, jeżeli z tychułatwień skorzysta. W konsekwencji uregulowaniepolskie, które stawia w gorszej sytuacji niektórych obywateli tego kraju ztego tylko powodu, że skorzystali oni ze swobody przemieszczania się i pobytu winnym państwie członkowskim, stanowiograniczenie swobód gwarantowanych przez traktat WE każdemu obywatelowiUnii.
Takie ograniczenie w korzystaniu ze swobód przezobywateli kraju może być z punktu widzenia prawa wspólnotowego uzasadnionejedynie wtedy, gdy jest oparte na obiektywnych względach interesu ogólnego niezwiązanych z obywatelstwem osób,których dotyczy, i jest proporcjonalne do uzasadnionego celu, jaki realizuje prawo krajowe.
Trybunałuznał, że zarówno wola zagwarantowania istnienia więzi między społeczeństwem odnośnego państwa członkowskiego auprawnionym do świadczenia, jak i konieczność sprawdzenia, czy w dalszym ciągu spełnia on wymogi przyznania tego świadczenia, stanowią obiektywne względy interesu ogólnego, które mogąuzasadniać ograniczenie będące przedmiotem sporu.
Jednakże, popierwsze, okoliczność posiadania obywatelstwa państwa członkowskiego, któreprzyznaje dane świadczenie, a po drugie fakt życia w tym państwie przez ponaddwadzieścia lat, może wystarczyć dla stwierdzenia więzi między tym państwem aosobą uprawnioną do takiego świadczenia. W tych okolicznościach wymóg posiadania miejsca zamieszkania przezcały okres wypłaty świadczenia należy uznać za nieproporcjonalny, ponieważwykracza on poza to, co jest konieczne dla zapewnienia takiej więzi.
Ponadtocel, jakim jest sprawdzenie, czy uprawniony do renty inwalidzkiej w dalszymciągu spełnia wymogi jej przyznania może być osiągnięty innymi środkami, które przymniejszej dolegliwości są również skuteczne.
Trybunałuznał zatem, że prawo wspólnotowe stoina przeszkodzie takiemu ustawodawstwu jak ustawodawstwo polskie, o którym mowaw niniejszej sprawie.
[1] Ustawa z dnia 29 maja 1974 r. ozaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz.U.z 2002 r., nr 9, poz. 87) ze zm. oraz Ustawa z dnia 24 stycznia 1991r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennychi okresu powojennego (Dz.U. nr 17, poz. 75).
