Renta rodzinna w Trybunale Konstytucyjnym
6 marca 2008 r. TrybunałKonstytucyjny ma odpowiedzieć na pytanie o zgodność przepisów art. 57ust. 1 i 2, w związku z art. 65 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach zFunduszu Ubezpieczeń Społecznych z art. 67 ust. 1, w związku z art. 32oraz 18 i 71 ust. 1 Konstytucji RP.
Skargakonstytucyjna skierowana przez panią Eugenię M. dotyczyła odmowyprzyznania jej i jej córkom prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu zpowodu niespełniania wszystkich ustawowych przesłanek (biorąc pod uwagęwiek, staż pracy oraz okres ustania ostatniego ubezpieczeniaspołecznego). Według skarżącej "(p)rzepisy na których podstawie wydano decyzję naruszają gwarantowaneprzez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej prawo do zabezpieczenia społecznegow razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo (art. 67ust. 1 Konstytucji), w związku z zasadą równości obywateli wobec prawa (art. 32ust.1 Konstytucji) oraz zasadą demokratycznego państwa prawnegourzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), atakże stoi w sprzeczności z postulatem szczególnej ochrony i opieki rodziny zestrony Rzeczypospolitej Polskiej (art. 18 Konstytucji) oraz postulatemuwzględniania dobra rodziny w polityce społecznej i gospodarczej państwa (art.71 ust. 1 Konstytucji)".
Zgodnie zkwestionowanymi przepisami prawo do renty przysługuje osobom niezdolnymdo pracy, posiadającym wymagany okres składkowy i nieskładkowy, uktórych niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą okresach lubnie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów, chyba, żeosoby te udowodniły odpowiednio 20 (kobieta) lub 25 (mężczyzna) latokresów składkowych i nieskładkowych. Zmarłyzuwagi na młody wiek (48 lat), w którym nastąpił zgon oraz staż pracy(21 lat 10 miesięcy i 23 dni) nie nabył prawa do emerytury, ponieważ wchwili śmierci spełniałtylko jeden z wymienionych warunków, tj. niezdolność do pracy. Mążskarżącej w ostatnim dziesięcioleciu przed śmiercią był przez ponad 5lat bezrobotny, a także przekroczył okres 18 miesięcy od ostatniegookresu ubezpieczenia.
Biorącpod uwagę chociażby tylko przesłankę upływuustawowego okresu między śmiercią a ustaniem ostatniego ubezpieczeniaspołecznego, można mieć wątpliwości, czy ustawa gwarantuje równetraktowanie obywateli, którzy mieli taki sam okres składkowy inieskładkowy, lecz zmarli w różnym czasie. W świetle ustawy oemeryturach i rentach renta rodzinna przysługuje osobom, którychwspółmałżonkowie pracowaliprzez minimum 5 lat, nawet gdy uiścili niewielkie składki naubezpieczeniespołeczne, ale zmarli w przewidzianym w ustawie okresie. Rodzinaskarżącej czuje sięrównież pokrzywdzona faktem, że ustawa nie nadaje żadnego znaczeniaprawnego sytuacji, gdy składki były uiszczane przez ponad 21 lat pracy."Demokratyczne państwo prawa nie może zatrzymywaćpieniędzy osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym bez wypłaceniajakiegokolwiek ich ekwiwalentu im lub ich rodzinom, z powoływaniem się nadowolnie przyjętą przesłankę o charakterze formalno-prawnym".
Ogłoszenie wyroku zostało odroczone do 11 marca 2008 r.
11 marca 2008 r. Trybunał uznał, że zaskarżone przepisy są zgodne z Konstytucją. W komunkacie prasowym czytamy:
"Kwestionowany przepis określa wymogi jakie muszą być spełnione doprzyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. Jednym z tych wymogówjest okoliczność wystąpienia niezdolności do pracy w wymienionych wtym przepisie okresach albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy odustania tych okresów. Osoba, której niezdolność do pracy (lub śmierć)nastąpiła w okresie późniejszym nie spełnia ustawowego warunku.Niespełnienie wyznaczonych ustawowo wymogów dotyczących ubezpieczeniauniemożliwia uzyskanie odpowiednich świadczeń. Takie rozwiązaniestanowi istotę instytucji ubezpieczenia i jest zgodne z konstytucją.Minimalny okres składkowy i nieskładkowy wymagany do uzyskania renty ztytułu niezdolności do pracy oraz moment, z upływem którego takieuprawnienie już nie przysługuje, zostały określone jednakowo dlawszystkich. Konstrukcja skarżonego przepisu nie wprowadza zróżnicowaniaponieważ, zarówno osobie, która przepracowała 5 lat, jak i osobie z 22letnim stażem pracy, jeżeli jej śmierć nastąpiła po upływie 18 miesięcyod ustania okresów wskazanych w ustawie, nie przysługuje renta z tytułuniezdolności do pracy, tym samym nie może zostać przyznana rentarodzinna po zmarłym.
Nie przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy nie wykluczainnych możliwości pomocy ze strony państwa w ramach ubezpieczeńspołecznych lub pomocy społecznej (zasiłki, świadczenie specjalneitp.)"
