Komentarz do dokumentu: Wilkowicz (Orzeczenia)
Autor: Dawid Sześciło Data dodania: 2009-10-12 01:29:22
Opieszałość organów administracji przy wypłacie świadczeń rentowych
W sierpniu 1995 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję o przyznaniu panu Wilkowiczowi wojskowej renty inwalidzkiej za okres od dnia 1 maja 1993 r. Świadczenie to jest przyznawane na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Stosownie do przepisów ustawy, renta inwalidzka przysługuje żołnierzowi zwolnionemu z zawodowej służby wojskowej, który stał się inwalidą wskutek stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu:
(1) w czasie pełnienia służby albo
(2) w ciągu 18 miesięcy po zwolnieniu ze służby, jeżeli inwalidztwo jest następstwem urazów doznanych w czasie pełnienia służby lub chorób powstałych w tym czasie;
(3) w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze służby wojskowej, jeżeli inwalidztwo jest następstwem wypadku pozostającego w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej albo choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej.
Kompetencję do dokonania wypłaty renty skarżącemu miało Wojskowe Biuro Emerytalne (WBE). WBE uznało jednak decyzję ZUS za niezgodną z prawem i odmówiło wypłaty świadczeń skarżącemu. W odpowiedzi na to ZUS w decyzji z 1995 r. potwierdził po raz drugi, decyzją ostateczną prawo do świadczeń. Mimo to WBE wezwało ZUS do przeprowadzenia dodatkowych badań lekarskich skarżącego, na które ten się nie stawił. W związku z tym ze skutkiem od dnia 1 maja 1996 r. zawieszono jego prawo do świadczeń. Pan Wilkowicz zaskarżył rozstrzygnięcia WBE do sądu ubezpieczeń społecznych i w marcu 1999 r. jego powództwo zostało uwzględnione. Sąd zobowiązał Wojskowe Biuro Emerytalne do wypłaty zaległej części renty za okres od dnia 1 maja 1993 r. do dnia 1 maja 1996 r.
Wojskowe Biuro Emerytalne złożyło apelację od wyroku, która została oddalona w 2000 r. W maju 2002 r. Sąd Najwyższy odrzucił kasację WBE. Dopiero kilka miesięcy po orzeczeniu SN, w grudniu 2002 r., WBE wypłaciło zaległe świadczenia wraz z ustawowymi odsetkami.
Pan Wilkowicz podniósł jednak w skardze złożonej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, że działania WBE doprowadziły do pozbawienia go należnych mu świadczeń, co najmniej w okresie od 1995 do 2002 r. Tym samym właściwe organy krajowe, w szczególności WBE dopuściły się naruszenia prawa do rozpoznania sprawy skarżącego w rozsądnym terminie, co gwarantuje art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC). Jednocześnie, skarżący zarzucił naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do EKPC chroniącego prawo do poszanowania mienia przez to, że od czasu wyroku sądowego z 1999 r. był on pozbawiony świadczeń należnych mu zgodnie z prawem.
W zakresie naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji, Trybunał ocenił, że skarżący stał się uprawniony do wojskowej renty inwalidzkiej od dnia 1 maja 1993 r. na podstawie ostatecznej decyzji administracyjnej wydanej w 1995 r. Decyzja ta przyznała skarżącemu wykonalne roszczenie, a nie tylko ogólne prawo do otrzymania wsparcia od Państwa. Decyzja stała się ostateczna, gdyż nie złożono od niej odwołania. Jego uprawnienie do emerytury, wynikające z decyzji administracyjnej, zostało później zawieszone od dnia 1 maja 1996 r., ale decyzja pozostała w mocy w odniesieniu do okresu od 1 maja 1993 r. do 30 kwietnia 1996 r. W swoich wyrokach z 1999 r. oraz 2000 r. sądy krajowe podkreśliły, że przez ten okres decyzja była wiążąca i wykonalna. Jednak Wojskowe Biuro Emerytalne wypłaciło skarżącemu zaległe świadczenia rentowe dopiero w grudniu 2002 r., tj. po siedmiu latach.
Jeśli chodzi o zarzut naruszenia prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, Trybunał zauważył, że już od 2000 r. (wyrok sądu apelacyjnego) skarżącemu przysługiwało prawo do świadczeń potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu. Tymczasem wypłata stosownego świadczenia nastąpiła dopiero do odrzuceniu kasacji od wyroku sądu apelacyjnego czyli pod koniec 2002 r. Okres zwłoki nie miał żadnego uzasadnienia, ponieważ prawomocny wyrok sądowy, w świetle przepisów polskiego Kodeksu postępowania cywilnego nadaje do natychmiastowego wykonania.
***
Analizowany wyrok wydaje się interesujący nie tyle z uwagi na dość oczywistą zasadność skargi na naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC, ale raczej na potwierdzenie przez Trybunał, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego zasadniczo podlega ochronie z art. 1 Protokołu nr 1 do EKPC. To podejście widoczne jest co najmniej od wyroku w sprawie X. przeciwko Austrii, gdzie jeszcze Europejska Komisja Praw Człowieka wyraźnie zasygnalizowała, że art. 1 Protokołu Nr 1 gwarantuje osobom, które płacą składki w ramach systemu ubezpieczeń społecznych, prawo do czerpania korzyści z tego systemu[1]. Pogląd wyrażony przez EKPC znajduje swoje potwierdzenie w orzecznictwie ETPC. W sprawie Wessels-Bergervoet przeciwko Holandii, Trybunał zajmował się dyskryminującymi zasadami naliczania wysokości emerytur[2], stwierdzając naruszenie art. 14 Konwencji w związku z art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji.
Z kolei w sprawie Skórkiewicz przeciwko Polsce[3], ETPC rozważał kwestię pozbawienia prawa do specjalnego świadczenia dla weteranów. Mimo niestwierdzenia naruszenia Konwencji, Trybunał nie zakwestionował objęcia świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego prawem zagwarantowanym w art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji. Niezwykle istotne wnioski płyną z orzeczenia ETPC w sprawie Gaygusuz przeciwko Austrii dotyczącego odmowy przyznania specjalnego świadczenia przysługującego w nagłej potrzebie (Antrag auf Gewährung eines Pensionsvorschusses in Form der Notstandshilfe). Świadczenie to, w myśl prawa austriackiego miało charakter zaliczki na poczet przyszłej emerytury i było wypłacane na wniosek w przypadku znalezienia w trudnej sytuacji finansowej (emergency assistance). Przysługiwało dopiero po zakończeniu okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
ETPC expressis verbis uznał prawo do tego rodzaju świadczeń jako objęte regulacją art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji[4]. W tym świetle, komentowany wyrok wpisuje się w utrwaloną linię orzeczniczą ETPC.
Dawid Sześciło
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Decyzja EKPC z 6 lipca 1977 r. w sprawie X. przeciwko Austrii, skarga nr 7624/76, para. 30.
[2] Orzeczenie ETPC z 4 czerwca 2002 r. w sprawie Wessels-Bergervoet przeciwko Holandii, skarga nr 34462/97.
[3] Decyzja ETPC z 1 czerwca 1999 r. w sprawie Skórkiewicz przeciwko Polsce, skarga nr 39860/98.
[4] Orzeczenie ETPC z 6 września 1996 r. w sprawie Gaygusuz przeciwko Austrii, skarga nr 17371/90, para. 41.
W sierpniu 1995 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję o przyznaniu panu Wilkowiczowi wojskowej renty inwalidzkiej za okres od dnia 1 maja 1993 r. Świadczenie to jest przyznawane na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Stosownie do przepisów ustawy, renta inwalidzka przysługuje żołnierzowi zwolnionemu z zawodowej służby wojskowej, który stał się inwalidą wskutek stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu:
(1) w czasie pełnienia służby albo
(2) w ciągu 18 miesięcy po zwolnieniu ze służby, jeżeli inwalidztwo jest następstwem urazów doznanych w czasie pełnienia służby lub chorób powstałych w tym czasie;
(3) w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze służby wojskowej, jeżeli inwalidztwo jest następstwem wypadku pozostającego w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej albo choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej.
Kompetencję do dokonania wypłaty renty skarżącemu miało Wojskowe Biuro Emerytalne (WBE). WBE uznało jednak decyzję ZUS za niezgodną z prawem i odmówiło wypłaty świadczeń skarżącemu. W odpowiedzi na to ZUS w decyzji z 1995 r. potwierdził po raz drugi, decyzją ostateczną prawo do świadczeń. Mimo to WBE wezwało ZUS do przeprowadzenia dodatkowych badań lekarskich skarżącego, na które ten się nie stawił. W związku z tym ze skutkiem od dnia 1 maja 1996 r. zawieszono jego prawo do świadczeń. Pan Wilkowicz zaskarżył rozstrzygnięcia WBE do sądu ubezpieczeń społecznych i w marcu 1999 r. jego powództwo zostało uwzględnione. Sąd zobowiązał Wojskowe Biuro Emerytalne do wypłaty zaległej części renty za okres od dnia 1 maja 1993 r. do dnia 1 maja 1996 r.
Wojskowe Biuro Emerytalne złożyło apelację od wyroku, która została oddalona w 2000 r. W maju 2002 r. Sąd Najwyższy odrzucił kasację WBE. Dopiero kilka miesięcy po orzeczeniu SN, w grudniu 2002 r., WBE wypłaciło zaległe świadczenia wraz z ustawowymi odsetkami.
Pan Wilkowicz podniósł jednak w skardze złożonej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, że działania WBE doprowadziły do pozbawienia go należnych mu świadczeń, co najmniej w okresie od 1995 do 2002 r. Tym samym właściwe organy krajowe, w szczególności WBE dopuściły się naruszenia prawa do rozpoznania sprawy skarżącego w rozsądnym terminie, co gwarantuje art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC). Jednocześnie, skarżący zarzucił naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do EKPC chroniącego prawo do poszanowania mienia przez to, że od czasu wyroku sądowego z 1999 r. był on pozbawiony świadczeń należnych mu zgodnie z prawem.
W zakresie naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji, Trybunał ocenił, że skarżący stał się uprawniony do wojskowej renty inwalidzkiej od dnia 1 maja 1993 r. na podstawie ostatecznej decyzji administracyjnej wydanej w 1995 r. Decyzja ta przyznała skarżącemu wykonalne roszczenie, a nie tylko ogólne prawo do otrzymania wsparcia od Państwa. Decyzja stała się ostateczna, gdyż nie złożono od niej odwołania. Jego uprawnienie do emerytury, wynikające z decyzji administracyjnej, zostało później zawieszone od dnia 1 maja 1996 r., ale decyzja pozostała w mocy w odniesieniu do okresu od 1 maja 1993 r. do 30 kwietnia 1996 r. W swoich wyrokach z 1999 r. oraz 2000 r. sądy krajowe podkreśliły, że przez ten okres decyzja była wiążąca i wykonalna. Jednak Wojskowe Biuro Emerytalne wypłaciło skarżącemu zaległe świadczenia rentowe dopiero w grudniu 2002 r., tj. po siedmiu latach.
Jeśli chodzi o zarzut naruszenia prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, Trybunał zauważył, że już od 2000 r. (wyrok sądu apelacyjnego) skarżącemu przysługiwało prawo do świadczeń potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu. Tymczasem wypłata stosownego świadczenia nastąpiła dopiero do odrzuceniu kasacji od wyroku sądu apelacyjnego czyli pod koniec 2002 r. Okres zwłoki nie miał żadnego uzasadnienia, ponieważ prawomocny wyrok sądowy, w świetle przepisów polskiego Kodeksu postępowania cywilnego nadaje do natychmiastowego wykonania.
***
Analizowany wyrok wydaje się interesujący nie tyle z uwagi na dość oczywistą zasadność skargi na naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC, ale raczej na potwierdzenie przez Trybunał, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego zasadniczo podlega ochronie z art. 1 Protokołu nr 1 do EKPC. To podejście widoczne jest co najmniej od wyroku w sprawie X. przeciwko Austrii, gdzie jeszcze Europejska Komisja Praw Człowieka wyraźnie zasygnalizowała, że art. 1 Protokołu Nr 1 gwarantuje osobom, które płacą składki w ramach systemu ubezpieczeń społecznych, prawo do czerpania korzyści z tego systemu[1]. Pogląd wyrażony przez EKPC znajduje swoje potwierdzenie w orzecznictwie ETPC. W sprawie Wessels-Bergervoet przeciwko Holandii, Trybunał zajmował się dyskryminującymi zasadami naliczania wysokości emerytur[2], stwierdzając naruszenie art. 14 Konwencji w związku z art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji.
Z kolei w sprawie Skórkiewicz przeciwko Polsce[3], ETPC rozważał kwestię pozbawienia prawa do specjalnego świadczenia dla weteranów. Mimo niestwierdzenia naruszenia Konwencji, Trybunał nie zakwestionował objęcia świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego prawem zagwarantowanym w art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji. Niezwykle istotne wnioski płyną z orzeczenia ETPC w sprawie Gaygusuz przeciwko Austrii dotyczącego odmowy przyznania specjalnego świadczenia przysługującego w nagłej potrzebie (Antrag auf Gewährung eines Pensionsvorschusses in Form der Notstandshilfe). Świadczenie to, w myśl prawa austriackiego miało charakter zaliczki na poczet przyszłej emerytury i było wypłacane na wniosek w przypadku znalezienia w trudnej sytuacji finansowej (emergency assistance). Przysługiwało dopiero po zakończeniu okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
ETPC expressis verbis uznał prawo do tego rodzaju świadczeń jako objęte regulacją art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji[4]. W tym świetle, komentowany wyrok wpisuje się w utrwaloną linię orzeczniczą ETPC.
Dawid Sześciło
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Decyzja EKPC z 6 lipca 1977 r. w sprawie X. przeciwko Austrii, skarga nr 7624/76, para. 30.
[2] Orzeczenie ETPC z 4 czerwca 2002 r. w sprawie Wessels-Bergervoet przeciwko Holandii, skarga nr 34462/97.
[3] Decyzja ETPC z 1 czerwca 1999 r. w sprawie Skórkiewicz przeciwko Polsce, skarga nr 39860/98.
[4] Orzeczenie ETPC z 6 września 1996 r. w sprawie Gaygusuz przeciwko Austrii, skarga nr 17371/90, para. 41.
©2008 Wydział Prawa i Administracji UW. Wszelkie prawa zastrzeżone :: system CMS: MG
