Komentarz do dokumentu: Zażalenie na zastosowanie tymczasowego aresztowania (Orzeczenia)
Autor: Mateusz Boznański    Data dodania: 2008-01-17 01:26:26

Wstecz


Kwestia dostępu obrońcy i podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym do akt sprawy na etapie rozpoznania wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania – rozważania na gruncie postanowienia Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 31 lipca 2007 roku, sygn. akt II 1 Kz 144/07.

Problem dostępu, a raczej braku możliwości zapoznania się z aktami, obrońcy i podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym do akt sprawy na etapie rozpoznania wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania dostrzegany był przez obrońców od zawsze. W ostatnim czasie kwestia ta omawiana była przez adwokata dr hab. Piotra Kardasa, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, podczas szkolenia zawodowego adwokatów Izby Adwokackiej w Wałbrzychu w Szklarskiej Porębie w dniach 6-8 grudnia 2007 roku oraz na konferencji „Adwokatura wobec najnowszych zmian prawa sądowego”, organizowanej w dniu 7 grudnia 2007 roku przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu przy w współpracy z Dziekanem Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, na gruncie orzeczenia Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 31 lipca 2007 roku w sprawie sygn. akt II 1 KZ 144/07.

Opisanym wyżej orzeczeniem, Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu rozpoznał zażalenie obrońcy na zastosowanie wobec podejrzanego tymczasowego aresztowania. Istotnym dla kwestii dostępu obrońcy do akt sprawy postępowania, był zarzut obrazy prawa procesowego, mający wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, a to: art. 156 § 1 kpk poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie i art. 156 § 5 kpk poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w następstwie błędnej wykładni użytego w treści pierwszego z tych przepisów pojęcia „akta sprawy sadowej” oraz pojęcia „akta sprawy w postępowaniu przygotowawczym” i błędnym przyjęciu, że udostępnienie obrońcy podejrzanego, wobec którego prokurator wystąpił z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, akt sprawy przesłanych wraz z wnioskiem sądowi orzekającemu w przedmiocie zastosowania tego środka zapobiegawczego, wymaga zgody prowadzącego postępowanie przygotowawcze.

Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu, uzasadniając treść wydanego orzeczenia, podniósł, iż akta sprawy na etapie postępowania przygotowawczego, podczas rozpoznawania wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania, nie stanowią akt sprawy sądowej w rozumieniu art. 156§1 k.p.k. W toku postępowania przygotowawczego, sąd nie przyjmuje do rozpoznania i prowadzenia postępowania przygotowawczego, a jedynie incydentalnie ocenia, czy na podstawie dowodów zgromadzonych w aktach sprawy istnieją przesłanki do stosowania środków zapobiegawczych. Organem prowadzącym postępowanie przygotowawcze, a więc i postępowanie karne, jest w dalszym ciągu oskarżyciel publiczny, co oznacza, że akta postępowania przygotowawczego, jako całość nie mogą uzyskać statusu sprawy sądowej, w rozumieniu art. 156§1 kpk. Sąd wyraził jednak pogląd, iż charakter akt sprawy sądowej w rozumieniu ma ta część akt, w której znajdują się dowody i okoliczności sprawy uzasadniające zastosowanie tymczasowego aresztowania. Zdaniem sądu respektowanie zasady równości broni i rzetelnego postępowania sądowego wymaga, by także obrońca miał możliwość zapoznania się z tymi fragmentami akt, które stanowiły lub stanowić mają uzasadnienie zastosowania tymczasowego aresztowania.

W zakresie właśnie tych dowodów zasadne jest twierdzenie, że są to akta sprawy sądowej, w rozumieniu art. 156§1 kpk, co do których udostępnienia nie ma potrzeby uzyskania zgody przez podejrzanego i jego obrońcę (art. 156 § 5 kpk). W pozostałym zakresie są to dalej akta postępowania przygotowawczego, co do których wymagana jest zgoda prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Sąd, przyjmując, iż ta część akt postępowania przygotowawczego, w której znajduje się opis okoliczności oraz dowody uzasadniające zastosowanie tymczasowego aresztowania, stanowi akta sprawy sądowej w rozumieniu art. 156§1 kpk, ustalił, iż wniosek [prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania] zobowiązuje sąd do rozpoznania sprawy jedynie w zakreślonych w nim granicach podmiotowo-przedmiotowych (wskazanych w art. 249 kpk – art. 265 kpk), a przede wszystkim stwierdzenia istnienia pozytywnych przesłanek izolacji podejrzanego w warunkach aresztu, czyli tak zwanej przesłanki ogólnej wyrażonej w art. 249 § 1 kpk i przesłanki szczególnej, które wymienia art. 258 § 1–3 kpk oraz wystąpienia przesłanek negatywnych z art. 259 § 1 -3 kpk, których zaistnienie wyklucza zastosowanie tymczasowego aresztowania. Wynika to także stąd, że sąd rozstrzygający w przedmiocie rozpoznania zażalenia na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania musi zapewniać gwarancje procedury sądowej. Postępowanie takie musi być kontradyktoryjne i musi zawsze realizować „równość broni” pomiędzy stronami, oskarżycielem a osobą aresztowaną. Tymczasem, równość broni nie jest zapewniona, jeśli obrońcy odmawia się dostępu do tych dokumentów z akt śledztwa, które są niezbędne w celu skutecznego wzruszenia legalności, pozbawienia wolności jego klienta (zob. wyrok ETPCZ z dnia 18.01.2005. Kehayov v.Bułgaria, LEX nr 145700).

Sąd oparł uzasadnienie orzeczenia także na przepisach Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, w tym treści art. 5 Konwencji. Sąd wskazał, iż z ustępu 1 art. 5 Konwencji wynika gwarancja dla zatrzymanej osoby, iż winna mieć ona prawo do wiedzy o przyczynach jej zatrzymania i pozbawienia wolności. Jednocześnie, z treści ustępu 2 art. 5 Konwencji wynika obowiązek przedstawienia każdej zatrzymanej osobie w sposób dla niej zrozumiały – co oznacza przekazanie tych informacji prostym, nietechnicznym językiem – o przyczynach zatrzymania. Sąd uznał, iż z powołanego przepisu wynika więc obowiązek wszechstronnego omówienia przez sąd stosujący środki detencyjne, zarówno okoliczności faktycznych, jak i prawnych, które stanowiły podstawę podjętej decyzji procesowe i niezwłocznego przekazania adresatowi (zob. wyrok ETPCZ z dnia 28.02.2005., Bordovskiy v. Rosja, 49491/99, LEX nr 148010).

W konsekwencji adw. dr hab. Piotr Kardas podkreślił konieczność składania w wypadku każdego posiedzenia sądu w przedmiocie rozpoznania wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania, przed rozpoznaniem tegoż wniosku, wniosku o zapoznanie się z aktami, z zaznaczeniem, iż są to akta sprawy sądowej w rozumieniu przepisu art. 156§1 kpk, a następnie, gdy zaistnieje konieczność wniesienia zażalenia na postanowienie sądu, podniesienie zarzutu, iż brak możliwości zapoznania się z aktami sprawy sądowej, jaką jest sprawa rozpoznania wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania, doprowadza do naruszenia zasady równości broni. Ponownie podkreślić należy jednak, iż status akt sprawy sądowej, ma wyłącznie ta część akt postępowania przygotowawczego, która dołączona jest jako dowód do wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania.

Adwokat Mateusz Boznański
Wstecz