Komentarz do dokumentu: Omega Spielhallen- und Automatenaufstellungs-GmbH (Orzeczenia)
Autor: Dawid Wawryka Data dodania: 2008-06-13 12:11:46
Sprawa Omega Spielhallen und Automatenaufstellungs przeciwko Oberbürgermeisterin der Bundesstadt Bonn (2004) dotyczy ograniczeń w swobodzie świadczenia usług uzasadnionych względami porządku publicznego. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony został przez Federalny Sąd Konstytucyjny Niemiec. Przedmiotem sporu było wydane przez organ porządkowy w Bonn zarządzenie zakazujące spółce Omega „zezwalania lub tolerowania w swoim obiekcie gier polegających na strzelaniu do celów ludzkich za pomocą promienia laserowego lub innych urządzeń technicznych ( na przykład podczerwieni ), a więc urządzeń rejestrujących trafienie celu, czyli ‘zabawy w zabijanie’ ludzi”.
Stan faktyczny
Omega - niemiecka spółka, użytkowała w Bonn instalację „laserdrome” przeznaczoną do uprawiania „gier laserowych”. W obiektach Omegi używano laserowych urządzeń celowniczych podobnych do pistoletów maszynowych i sensorów promieni zainstalowanych w korytarzach strzelniczych lub na kamizelkach noszonych przez graczy. Gdy te urządzenia okazały się niewystarczające, Omega nabyła urządzenia dostarczone przez firmę brytyjską Pulsar International Ltd Jeszcze przed otwarciem „laserdromu” społeczność lokalna podniosła sprzeciw wobec tego projektu.
Organ porządkowego w Bonn wydał zarządzenie zakazujące Omedze „zezwalania lub tolerowania w swoim obiekcie (...) ‘zabawy w zabijanie’ ludzi” pod groźbą grzywny. Zarządzenie to zostało wydane na podstawie upoważnienia nadanego przez §14 ustawy dotyczącej organów porządkowych w Północnej Nadrenii – Westfalii: „Organy porządkowe mogą w razie konieczności podjąć kroki niezbędne w celu przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego”. W uzasadnieniu dla zarządzenia podano zagrożenie dla porządku publicznego ze względu na „niezgodność symulowanego zabijania i banalizowania przemocy z podstawowymi wartościami wyznawanymi przez przeważającą część opinii publicznej”.
Organ administracji lokalnej w Kolonii oddalił złożone przez Omegę odwołanie od wymienionego wyżej zarządzenia. Spółka wniosła skargę do Verwaltungsgericht Köln. Sąd oddalił skargę. Następnie Omega wniosła apelację do Oberverwaltungsgericht für das Land Nordrhein – Westfalen, która również została oddalona.
Dalej Omega wniosła rewizję do Bundesverwaltungsgericht argumentując ją naruszeniem przez zarządzenie organu porządkowego w Bonn prawa wspólnotowego, min. swobody świadczenia usług, art. 49 TWE ( naruszenie prawa wspólnotowego ze względu na używanie przez Omegę urządzeń i technologii dostarczonych przez brytyjską spółkę Pulsar – element transgraniczny ). Bundesverwaltungsgericht uznał, że zgodnie z prawem krajowym rewizja wniesiona przez Omegę powinna zostać oddalona, czy jednak jest to zgodne z prawem wspólnotowym, w szczególności swobodą przepływu usług ( 49 – 55 TWE ) i swobodą przepływu towarów ( 28 – 30 TWE )?
Sąd odsyłający przychylił się do podstawy wskazanej przez Oberverwaltungsgericht für das Land Nordrhein – Westfalen, w której uznano, że „wykorzystywanie do celów handlowych ‘zabawy w zabijanie’ w ‘laserdromie’ Omegi stanowiło naruszenie godności ludzkiej, które to pojęcie określone jest w art. 1 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji niemieckiej”. „Jeżeli zaś chodzi o zastosowanie prawa wspólnotowego sąd odsyłający uważa, że wspomniane zarządzenie narusza zasadę swobodnego świadczenia usług ustanowioną przez art. 49 TWE. Omega zawarła bowiem umowę franchisingu ze spółką brytyjską, która nie jest w stanie świadczyć usług swojemu niemieckiemu klientowi, podczas gdy świadczy podobne usługi w Państwie Członkowskim, gdzie znajduje się jej siedziba”.
Dodatkowo warto zauważyć, że Bundesverwaltungsgericht stawia pytanie w świetle orzeczenia w sprawie C – 275/92 Schindler, w którym stwierdzono, że „wspólna koncepcja prawa we wszystkich Państwach członkowskich jest warunkiem koniecznym, aby państwa te mogły dyskrecjonalnie dokonać ograniczenia pewnej kategorii usług chronionych przez Traktat WE”. Taka interpretacja wyroku w sprawie Schindler utrudnia utrzymanie zaskarżonego zarządzenia, jeżeli nie da się wyprowadzić wspólnej koncepcji prawnej dotyczącej oceny w Państwach Członkowskich gier rozrywkowych zawierających symulowane akty zadawania śmierci.
Co więcej, sąd odsyłający podaje dwa późniejsze niż Schindler wyroki w sprawach Läärä i in. oraz Zenatti, w których Europejski Trybunał Sprawiedliwości nie trzymał się „wspólnej koncepcji prawnej jako warunku ograniczenia swobodnego świadczenia usług”. Tym samym sąd odsyłający utrzymuje, że podtrzymanie tez z późniejszych orzeczeń pozwoliłoby na utrzymanie w mocy wspomnianego zarządzenia. Biorąc to wszystko pod uwagę, Bundesverwaltungsgericht zawiesił postępowanie i zwrócił się do Trybunału z następującym pytaniem: „Czy prawo krajowe wymagające wydania zakazu prowadzenia określonego rodzaju działalności gospodarczej – w tym wypadku użytkowania ‘laserdromu’ gdzie symuluje się zabijanie ludzi – ze względu na złamanie podstawowych wartości chronionych w konstytucji, jest zgodne z postanowieniami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską dotyczącymi swobody świadczenia usług i swobodnego przepływu towarów?”.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości wziął między innymi pod uwagę fakt, że „kiedy przepis krajowy ma wpływ na swobodne świadczenie usług, jak i na swobodny przepływ towarów, Trybunał bada go co do zasady w świetle tylko jednej z tych dwóch podstawowych swobód, jeżeli okaże się, że, tak jak w omawianej sprawie, jedna z nich jest drugorzędna w stosunku do drugiej i można ją z tą drugą połączyć”. W powyższej sprawie aspekt swobodnego świadczenia usług przeważa nad aspektem swobodnego przepływu towarów. Co więcej, prawo wspólnotowe dopuszcza ograniczenia w swobodzie świadczenia usług uzasadnione względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego ( art. 55 TWE ). Organ porządkowy w Bonn w uzasadnieniu do wydanego zarządzenia podaje, że omawiana działalność Omegi stanowi zagrożenie dla porządku publicznego.
Poza tym, warto przypomnieć, że orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jasno wskazuje, że „prawa podstawowe stanowią integralną część ogólnych zasad prawa, których poszanowanie zapewnia Trybunał i których źródłem są tradycje konstytucyjne wspólne dla państw członkowskich, jak również wskazówki znajdujące się w dokumentach międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka, przy których tworzeniu państwa członkowskie współpracowały lub do których przystąpiły. Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ma w tym kontekście szczególne znaczenie”. Tym samym do obowiązków Wspólnoty i Państw Członkowskich należy przestrzeganie praw podstawowych, a ich ochrona z reguły stanowi wystarczające uzasadnienie dla ograniczeń nałożonych na prawo wspólnotowe. Na koniec, należy wspomnieć motyw wyroku, w którym Trybunał bierze pod uwagę swoje orzecznictwo i stwierdza, że „wspólna koncepcja prawa we wszystkich państwach członkowskich nie jest warunkiem koniecznym, aby te państwa mogły dyskrecjonalnie dokonać ograniczenia pewnej kategorii usług chronionych przez Traktat WE”.
Wyrok ETS
W wyroku Trybunał stwierdził, że „prawo wspólnotowe nie stoi na przeszkodzie wydaniu przez władze krajowe zakazu prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na wykorzystaniu do celów handlowych gier opartych na symulacji zabijania ludzi, uzasadnionego ochroną porządku publicznego w związku z naruszeniem w ramach tej działalności godności ludzkiej”.
Komentarz
Można powiedzieć, że Europejski Trybunał Sprawiedliwości w swoim wyroku bada możliwość pogodzenia swobody świadczenia usług z ochroną praw podstawowych, ponieważ orzeczenie w tej sprawie precyzuje warunki jakim prawo wspólnotowe poddaje ograniczanie świadczenia usług i dopuszcza sytuację, w której ograniczeniem jest ochrona godności ludzkiej.
Istotne jest odniesienie się Trybunału do sprawy Schindler i pokazanie, że wyroku w tejże sprawie nie należy traktować jako odstąpienia od utrwalonej linii z orzeczeń Läärä i in. oraz Zenatti tzn. że „wspólna koncepcja prawa we wszystkich państwach członkowskich nie jest warunkiem koniecznym, aby państwa te mogły dyskrecjonalnie dokonać ograniczenia pewnej kategorii usług chronionych przez Traktat WE”. Tym samym Trybunał nie opowiedział się ani, za koncepcją standardu minimalnego, ustalanego przez wypośrodkowanie opinii państw członkowskich ani, za koncepcją standardu maksymalnego, przy przyjęciu którego Trybunał narzuciłby innym Państwom Członkowskim zakaz zezwalania na funkcjonowanie gier laserowych takich jakie były udostępniane przez spółkę Omega. Spowodowało by to sytuację dominacji postanowień konstytucji jednego państwa członkowskiego nad postanowieniami konstytucji innych członków Wspólnoty.
Dawid Wawryka, student prawa WPiA Uniwersytetu Warszawskiego
Stan faktyczny
Omega - niemiecka spółka, użytkowała w Bonn instalację „laserdrome” przeznaczoną do uprawiania „gier laserowych”. W obiektach Omegi używano laserowych urządzeń celowniczych podobnych do pistoletów maszynowych i sensorów promieni zainstalowanych w korytarzach strzelniczych lub na kamizelkach noszonych przez graczy. Gdy te urządzenia okazały się niewystarczające, Omega nabyła urządzenia dostarczone przez firmę brytyjską Pulsar International Ltd Jeszcze przed otwarciem „laserdromu” społeczność lokalna podniosła sprzeciw wobec tego projektu.
Organ porządkowego w Bonn wydał zarządzenie zakazujące Omedze „zezwalania lub tolerowania w swoim obiekcie (...) ‘zabawy w zabijanie’ ludzi” pod groźbą grzywny. Zarządzenie to zostało wydane na podstawie upoważnienia nadanego przez §14 ustawy dotyczącej organów porządkowych w Północnej Nadrenii – Westfalii: „Organy porządkowe mogą w razie konieczności podjąć kroki niezbędne w celu przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego”. W uzasadnieniu dla zarządzenia podano zagrożenie dla porządku publicznego ze względu na „niezgodność symulowanego zabijania i banalizowania przemocy z podstawowymi wartościami wyznawanymi przez przeważającą część opinii publicznej”.
Organ administracji lokalnej w Kolonii oddalił złożone przez Omegę odwołanie od wymienionego wyżej zarządzenia. Spółka wniosła skargę do Verwaltungsgericht Köln. Sąd oddalił skargę. Następnie Omega wniosła apelację do Oberverwaltungsgericht für das Land Nordrhein – Westfalen, która również została oddalona.
Dalej Omega wniosła rewizję do Bundesverwaltungsgericht argumentując ją naruszeniem przez zarządzenie organu porządkowego w Bonn prawa wspólnotowego, min. swobody świadczenia usług, art. 49 TWE ( naruszenie prawa wspólnotowego ze względu na używanie przez Omegę urządzeń i technologii dostarczonych przez brytyjską spółkę Pulsar – element transgraniczny ). Bundesverwaltungsgericht uznał, że zgodnie z prawem krajowym rewizja wniesiona przez Omegę powinna zostać oddalona, czy jednak jest to zgodne z prawem wspólnotowym, w szczególności swobodą przepływu usług ( 49 – 55 TWE ) i swobodą przepływu towarów ( 28 – 30 TWE )?
Sąd odsyłający przychylił się do podstawy wskazanej przez Oberverwaltungsgericht für das Land Nordrhein – Westfalen, w której uznano, że „wykorzystywanie do celów handlowych ‘zabawy w zabijanie’ w ‘laserdromie’ Omegi stanowiło naruszenie godności ludzkiej, które to pojęcie określone jest w art. 1 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji niemieckiej”. „Jeżeli zaś chodzi o zastosowanie prawa wspólnotowego sąd odsyłający uważa, że wspomniane zarządzenie narusza zasadę swobodnego świadczenia usług ustanowioną przez art. 49 TWE. Omega zawarła bowiem umowę franchisingu ze spółką brytyjską, która nie jest w stanie świadczyć usług swojemu niemieckiemu klientowi, podczas gdy świadczy podobne usługi w Państwie Członkowskim, gdzie znajduje się jej siedziba”.
Dodatkowo warto zauważyć, że Bundesverwaltungsgericht stawia pytanie w świetle orzeczenia w sprawie C – 275/92 Schindler, w którym stwierdzono, że „wspólna koncepcja prawa we wszystkich Państwach członkowskich jest warunkiem koniecznym, aby państwa te mogły dyskrecjonalnie dokonać ograniczenia pewnej kategorii usług chronionych przez Traktat WE”. Taka interpretacja wyroku w sprawie Schindler utrudnia utrzymanie zaskarżonego zarządzenia, jeżeli nie da się wyprowadzić wspólnej koncepcji prawnej dotyczącej oceny w Państwach Członkowskich gier rozrywkowych zawierających symulowane akty zadawania śmierci.
Co więcej, sąd odsyłający podaje dwa późniejsze niż Schindler wyroki w sprawach Läärä i in. oraz Zenatti, w których Europejski Trybunał Sprawiedliwości nie trzymał się „wspólnej koncepcji prawnej jako warunku ograniczenia swobodnego świadczenia usług”. Tym samym sąd odsyłający utrzymuje, że podtrzymanie tez z późniejszych orzeczeń pozwoliłoby na utrzymanie w mocy wspomnianego zarządzenia. Biorąc to wszystko pod uwagę, Bundesverwaltungsgericht zawiesił postępowanie i zwrócił się do Trybunału z następującym pytaniem: „Czy prawo krajowe wymagające wydania zakazu prowadzenia określonego rodzaju działalności gospodarczej – w tym wypadku użytkowania ‘laserdromu’ gdzie symuluje się zabijanie ludzi – ze względu na złamanie podstawowych wartości chronionych w konstytucji, jest zgodne z postanowieniami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską dotyczącymi swobody świadczenia usług i swobodnego przepływu towarów?”.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości wziął między innymi pod uwagę fakt, że „kiedy przepis krajowy ma wpływ na swobodne świadczenie usług, jak i na swobodny przepływ towarów, Trybunał bada go co do zasady w świetle tylko jednej z tych dwóch podstawowych swobód, jeżeli okaże się, że, tak jak w omawianej sprawie, jedna z nich jest drugorzędna w stosunku do drugiej i można ją z tą drugą połączyć”. W powyższej sprawie aspekt swobodnego świadczenia usług przeważa nad aspektem swobodnego przepływu towarów. Co więcej, prawo wspólnotowe dopuszcza ograniczenia w swobodzie świadczenia usług uzasadnione względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego ( art. 55 TWE ). Organ porządkowy w Bonn w uzasadnieniu do wydanego zarządzenia podaje, że omawiana działalność Omegi stanowi zagrożenie dla porządku publicznego.
Poza tym, warto przypomnieć, że orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jasno wskazuje, że „prawa podstawowe stanowią integralną część ogólnych zasad prawa, których poszanowanie zapewnia Trybunał i których źródłem są tradycje konstytucyjne wspólne dla państw członkowskich, jak również wskazówki znajdujące się w dokumentach międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka, przy których tworzeniu państwa członkowskie współpracowały lub do których przystąpiły. Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ma w tym kontekście szczególne znaczenie”. Tym samym do obowiązków Wspólnoty i Państw Członkowskich należy przestrzeganie praw podstawowych, a ich ochrona z reguły stanowi wystarczające uzasadnienie dla ograniczeń nałożonych na prawo wspólnotowe. Na koniec, należy wspomnieć motyw wyroku, w którym Trybunał bierze pod uwagę swoje orzecznictwo i stwierdza, że „wspólna koncepcja prawa we wszystkich państwach członkowskich nie jest warunkiem koniecznym, aby te państwa mogły dyskrecjonalnie dokonać ograniczenia pewnej kategorii usług chronionych przez Traktat WE”.
Wyrok ETS
W wyroku Trybunał stwierdził, że „prawo wspólnotowe nie stoi na przeszkodzie wydaniu przez władze krajowe zakazu prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na wykorzystaniu do celów handlowych gier opartych na symulacji zabijania ludzi, uzasadnionego ochroną porządku publicznego w związku z naruszeniem w ramach tej działalności godności ludzkiej”.
Komentarz
Można powiedzieć, że Europejski Trybunał Sprawiedliwości w swoim wyroku bada możliwość pogodzenia swobody świadczenia usług z ochroną praw podstawowych, ponieważ orzeczenie w tej sprawie precyzuje warunki jakim prawo wspólnotowe poddaje ograniczanie świadczenia usług i dopuszcza sytuację, w której ograniczeniem jest ochrona godności ludzkiej.
Istotne jest odniesienie się Trybunału do sprawy Schindler i pokazanie, że wyroku w tejże sprawie nie należy traktować jako odstąpienia od utrwalonej linii z orzeczeń Läärä i in. oraz Zenatti tzn. że „wspólna koncepcja prawa we wszystkich państwach członkowskich nie jest warunkiem koniecznym, aby państwa te mogły dyskrecjonalnie dokonać ograniczenia pewnej kategorii usług chronionych przez Traktat WE”. Tym samym Trybunał nie opowiedział się ani, za koncepcją standardu minimalnego, ustalanego przez wypośrodkowanie opinii państw członkowskich ani, za koncepcją standardu maksymalnego, przy przyjęciu którego Trybunał narzuciłby innym Państwom Członkowskim zakaz zezwalania na funkcjonowanie gier laserowych takich jakie były udostępniane przez spółkę Omega. Spowodowało by to sytuację dominacji postanowień konstytucji jednego państwa członkowskiego nad postanowieniami konstytucji innych członków Wspólnoty.
Dawid Wawryka, student prawa WPiA Uniwersytetu Warszawskiego
©2008 Wydział Prawa i Administracji UW. Wszelkie prawa zastrzeżone :: system CMS: MG
