Komentarz do dokumentu: Horoz przeciwko Turcji (Orzeczenia)
Autor: Kamil A. Szubart Data dodania: 2009-08-04 17:39:30
Fakty sprawy
Wnioskodawcą był Elif Horoz obywatel Turcji urodzony (1937 r.) i zamieszkały w Stambule. 3 sierpnia 1999 roku jego syn Muharrem Horoz urodzony w 1966 roku został aresztowany przez policję i oskarżony przez prokuraturę przed Trybunałem Bezpieczeństwa Narodowego w Ankarze o próbę obalenia konstytucyjnego ustroju, działalność w nielegalnej organizacji o charakterze terrorystycznym i dokonywanie aktów terroryzmu.
W maju 2001 roku Muharrem Horoz trafił do aresztu w Kandira, który to areszt wraz z więzieniem należą od ośrodków o zaostrzonym rygorze określanych w tureckiej nomenklaturze jako więzienia Typu F. Po przybyciu do aresztu wraz z innymi osobami tam osadzonymi podjął strajk głodowy przeciwko brutalnemu i poniżającemu traktowaniu osadzonych przez strażników i władze tego typu zakładów karnych w całej Turcji. Głodówka M. Horoza doprowadziła do trwałego wycieczenia organizmu i przymusowej hospitalizacji w czerwcu i lipcu 2001 roku, jednak kolejne pobyty w szpitalu skutkowały całkowitą odmową ze strony „protestującego” przyjmowania medykamentów i współpracy z lekarzami.
30 lipca 2001 roku Instytut Medycyny Sądowej znajdujący się przy więzieniach typu F wydał opinię, iż zatrzymany M. Horoz powinien zostać tymczasowo zwolniony z aresztu na okres sześciu miesięcy, aby podjąć leczenie na zewnątrz zakładu karnego. W dniu 1 sierpnia 2001 roku Trybunał Bezpieczeństwa Narodowego w Ankarze oddalił wniosek adwokata Horoza o czasowe zwolnienie z aresztu w celu podjęcia dalszego leczenia. Trybunał powołał się na kodeks postępowania karnego, iż zwolnienie czasowe na okres leczenia odnosi się tylko do osób skazanych przebywających w więzieniu, a nie osób przebywających w areszcie, a ewentualne leczenie może być prowadzone w skrzydle więziennym poszczególnych szpitali. M. Horoz był hospitalizowany w więziennym oddziale szpitala w Kocaeli, gdzie od 27 lipca 2001 roku przebywał w stanie śpiączki i zmarł 3 sierpnia 2001 roku.
Zarzut spowodowania śmierci aresztowanego Muharrema Horoza został wniesiony przez jego adwokata do tureckiego Ministerstwa Sprawiedliwości, które wydało polecenie zbadania owego przypadku i ewentualnych zaniedbań, które doprowadziły do śmierci zatrzymanego. Dnia 31 maja 2002 roku śledztwo przeprowadzone na zlecenie resortu sprawiedliwości zostało ostatecznie zamknięte ze stwierdzeniem, że nie doszło do jakiegokolwiek naruszenia prawa czy arbitralnego działania.
Orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Akt oskarżenia przeciw tureckim władzom został wniesiony przez wnioskodawcę dnia 3 grudnia 2002 roku, natomiast dopuszczony do rozpatrzenia przez Izbę Trybunału w dniu 14 września 2007 roku.
Trybunał stwierdził, iż nie doszło do naruszenia przez turecką policję, prokuraturę i organy sądowe art. 2 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności wbrew wnioskowi Elifa Horoza, który oskarżał turecki organ sądowy o wydanie odmowy zwolnienia z aresztu wbrew opinii Instytutu Medycyny Sądowej co było pośrednią przyczyną śmierci jego syna. Ponadto dochodzenie przeprowadzone na polecenie tureckiego Ministerstwa Sprawiedliwości nie wykazuje żadnych uchybień merytorycznych i proceduralnych.
Uzasadnienie tego rozstrzygnięcia jest następujące: Śmierć M. Horoza została spowodowana przez skrajne wycieńczenie organizmu, które doprowadziło do stanu śpiączki, a następnie śmierci. Warunki opieki medycznej w pełni odpowiadały procesowi leczenia M. Horoza, a dobrowolna i świadoma odmowa współpracy w procesie leczenia przez M. Horoza nie może być podstawą do stwierdzenia naruszenia art. 2 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 roku.
Podsumowanie
W 2002 roku w Turcji doszło do 14 zgonów w związku z prowadzonymi protestami głodowymi przez osoby osadzone w zakładach i aresztach karnych o zaostrzonym rygorze Typu F. Łączna liczba osób, które poniosły śmierć to według Amnesty International 57 zgonów. W opinii międzynarodowych organizacji zajmujących się przestrzeganiem praw człowieka więźniowie odsiadujący swoje wyroki (lub też czasowo aresztowani) w więzieniach Typu F są umieszczani w długotrwałej całkowitej izolacji, względnie w małych grupkach co może zostać zakwalifikowane jako okrutne, nieludzkie i poniżające traktowanie. Notoryczne strajki w tego typu placówkach doprowadziły w październiku 2002 roku do uchylenia przez tureckie Ministerstwo Sprawiedliwości warunku, że więźniowie będą mogli spotykać się na prywatne rozmowy tylko, jeśli wezmą udział w programach edukacyjnych. Jednak takie spotkania ograniczono do 5 godzin tygodniowo, co nie spełnia zaleceń Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom. Ponadto otrzymuje się liczne raporty o maltretowaniu więźniów w zakładach Typu F, ale trudno jest je zweryfikować ze względu na ograniczony dostęp do więzień.
W związku z powyższą sytuacją, szkoda, że skarżący nie wysunął jednocześnie zarzutu naruszenia art. 3 lub 8 Konwencji wskazując na fakt nieludzkiego lub poniżającego traktowania osadzonych w więzieniach o podwyższonym rygorze. W opinii Trybunału bowiem, Turcja nie zasłużyła na krytykę z powodu niewłaściwego leczenia Muharrema Horoza, a tym samym nie ponosi odpowiedzialności za jego śmierć. Na podstawie stanu faktycznego niemożliwe było ustalenie związku przyczynowego między odmową zwolnienia z aresztu a śmiercią syna skarżącego, zwłaszcza wobec jego stanowczej odmowy leczenia.
Kamil A. Szubart
Wnioskodawcą był Elif Horoz obywatel Turcji urodzony (1937 r.) i zamieszkały w Stambule. 3 sierpnia 1999 roku jego syn Muharrem Horoz urodzony w 1966 roku został aresztowany przez policję i oskarżony przez prokuraturę przed Trybunałem Bezpieczeństwa Narodowego w Ankarze o próbę obalenia konstytucyjnego ustroju, działalność w nielegalnej organizacji o charakterze terrorystycznym i dokonywanie aktów terroryzmu.
W maju 2001 roku Muharrem Horoz trafił do aresztu w Kandira, który to areszt wraz z więzieniem należą od ośrodków o zaostrzonym rygorze określanych w tureckiej nomenklaturze jako więzienia Typu F. Po przybyciu do aresztu wraz z innymi osobami tam osadzonymi podjął strajk głodowy przeciwko brutalnemu i poniżającemu traktowaniu osadzonych przez strażników i władze tego typu zakładów karnych w całej Turcji. Głodówka M. Horoza doprowadziła do trwałego wycieczenia organizmu i przymusowej hospitalizacji w czerwcu i lipcu 2001 roku, jednak kolejne pobyty w szpitalu skutkowały całkowitą odmową ze strony „protestującego” przyjmowania medykamentów i współpracy z lekarzami.
30 lipca 2001 roku Instytut Medycyny Sądowej znajdujący się przy więzieniach typu F wydał opinię, iż zatrzymany M. Horoz powinien zostać tymczasowo zwolniony z aresztu na okres sześciu miesięcy, aby podjąć leczenie na zewnątrz zakładu karnego. W dniu 1 sierpnia 2001 roku Trybunał Bezpieczeństwa Narodowego w Ankarze oddalił wniosek adwokata Horoza o czasowe zwolnienie z aresztu w celu podjęcia dalszego leczenia. Trybunał powołał się na kodeks postępowania karnego, iż zwolnienie czasowe na okres leczenia odnosi się tylko do osób skazanych przebywających w więzieniu, a nie osób przebywających w areszcie, a ewentualne leczenie może być prowadzone w skrzydle więziennym poszczególnych szpitali. M. Horoz był hospitalizowany w więziennym oddziale szpitala w Kocaeli, gdzie od 27 lipca 2001 roku przebywał w stanie śpiączki i zmarł 3 sierpnia 2001 roku.
Zarzut spowodowania śmierci aresztowanego Muharrema Horoza został wniesiony przez jego adwokata do tureckiego Ministerstwa Sprawiedliwości, które wydało polecenie zbadania owego przypadku i ewentualnych zaniedbań, które doprowadziły do śmierci zatrzymanego. Dnia 31 maja 2002 roku śledztwo przeprowadzone na zlecenie resortu sprawiedliwości zostało ostatecznie zamknięte ze stwierdzeniem, że nie doszło do jakiegokolwiek naruszenia prawa czy arbitralnego działania.
Orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Akt oskarżenia przeciw tureckim władzom został wniesiony przez wnioskodawcę dnia 3 grudnia 2002 roku, natomiast dopuszczony do rozpatrzenia przez Izbę Trybunału w dniu 14 września 2007 roku.
Trybunał stwierdził, iż nie doszło do naruszenia przez turecką policję, prokuraturę i organy sądowe art. 2 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności wbrew wnioskowi Elifa Horoza, który oskarżał turecki organ sądowy o wydanie odmowy zwolnienia z aresztu wbrew opinii Instytutu Medycyny Sądowej co było pośrednią przyczyną śmierci jego syna. Ponadto dochodzenie przeprowadzone na polecenie tureckiego Ministerstwa Sprawiedliwości nie wykazuje żadnych uchybień merytorycznych i proceduralnych.
Uzasadnienie tego rozstrzygnięcia jest następujące: Śmierć M. Horoza została spowodowana przez skrajne wycieńczenie organizmu, które doprowadziło do stanu śpiączki, a następnie śmierci. Warunki opieki medycznej w pełni odpowiadały procesowi leczenia M. Horoza, a dobrowolna i świadoma odmowa współpracy w procesie leczenia przez M. Horoza nie może być podstawą do stwierdzenia naruszenia art. 2 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 roku.
Podsumowanie
W 2002 roku w Turcji doszło do 14 zgonów w związku z prowadzonymi protestami głodowymi przez osoby osadzone w zakładach i aresztach karnych o zaostrzonym rygorze Typu F. Łączna liczba osób, które poniosły śmierć to według Amnesty International 57 zgonów. W opinii międzynarodowych organizacji zajmujących się przestrzeganiem praw człowieka więźniowie odsiadujący swoje wyroki (lub też czasowo aresztowani) w więzieniach Typu F są umieszczani w długotrwałej całkowitej izolacji, względnie w małych grupkach co może zostać zakwalifikowane jako okrutne, nieludzkie i poniżające traktowanie. Notoryczne strajki w tego typu placówkach doprowadziły w październiku 2002 roku do uchylenia przez tureckie Ministerstwo Sprawiedliwości warunku, że więźniowie będą mogli spotykać się na prywatne rozmowy tylko, jeśli wezmą udział w programach edukacyjnych. Jednak takie spotkania ograniczono do 5 godzin tygodniowo, co nie spełnia zaleceń Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom. Ponadto otrzymuje się liczne raporty o maltretowaniu więźniów w zakładach Typu F, ale trudno jest je zweryfikować ze względu na ograniczony dostęp do więzień.
W związku z powyższą sytuacją, szkoda, że skarżący nie wysunął jednocześnie zarzutu naruszenia art. 3 lub 8 Konwencji wskazując na fakt nieludzkiego lub poniżającego traktowania osadzonych w więzieniach o podwyższonym rygorze. W opinii Trybunału bowiem, Turcja nie zasłużyła na krytykę z powodu niewłaściwego leczenia Muharrema Horoza, a tym samym nie ponosi odpowiedzialności za jego śmierć. Na podstawie stanu faktycznego niemożliwe było ustalenie związku przyczynowego między odmową zwolnienia z aresztu a śmiercią syna skarżącego, zwłaszcza wobec jego stanowczej odmowy leczenia.
Kamil A. Szubart
©2008 Wydział Prawa i Administracji UW. Wszelkie prawa zastrzeżone :: system CMS: MG
