Komentarz do dokumentu: Prekluzja dowodowa w sprawach gospodarczych (Orzeczenia)
Autor: Maciej Bernatt Data dodania: 2008-04-21 20:13:37
Formalizm postępowania cywilnego a prawo do sądu – uwagi na marginesie wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 89/06.
W komentarzach doktryny i pracach organizacji pozarządowych w Polsce dostrzegany jest od pewnego czasu zasadniczy problem w realizacji prawa do sądu związany z narastającym po kolejnych nowelizacjach kodeksu postępowania cywilnego formalizmem tego postępowania. Równocześnie rośnie jednak orzecznictwo w tym zakresie. I tak w dniu 26 lutego 2008 r. (SK 89/06) Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 47912 § 1 kpc, regulujący tzw. prekluzję dowodową nie narusza prawa do sądu. Równocześnie Trybunał zauważył nadużywanie tej instytucji przez polskie sądy.
Wcześniej TK orzekł, że niekonstytucyjne jest odrzucenie przez sąd nieopłaconego odwołania (zarzutów od nakazu zapłaty) wniesionego przez przedsiębiorcę, który nie ma adwokata lub radcy – bez uprzedniego wezwania go do naprawienia błędu (sygn. P 39/06). W Trybunale oczekuje na rozpatrzenie kilka spraw z zakresu opłat i kosztów w sprawach cywilnych (np. P 54/07, P 37/07, P 17/07 czy P 4/07, por. http://www.trybunal.gov.pl/index2.htm). Konieczne staje się w związku z powyższym rozważenie zagadnień związanych z efektami formalizacji postępowania cywilnego przy uwzględnieniu ostrożności Trybunału Konstytucyjnego w stwierdzaniu niekonstytucyjności regulacji k.p.c., które na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło godzą w prawo do sądu.
Analizie zarówno praktyków jak i doktryny powinny zostać poddane takie zagadnienia jak:
1. Stosowanie prekluzji dowodowej – czy alternatywą dla jej rygoryzmu jest w praktyce tak jak twierdzi SN (por. np. wyrok z 22.02. 2006 r. III CK 341/05) art. 232 k.p.c., dopuszczający możliwość dopuszczania dowodów przez sąd z urzędu?
2. Praktyka sądowa a założenie, że prekluzja nie zmusza do antycypacji linii obrony drugiej strony – por. wyrok SN z 12 maja 2006 r. (sygn. akt V CSK 55/06, Lex 200875), w którym stwierdzono, że prekluzja dowodowa odnosi się przede wszystkim do twierdzeń i dowodów dotyczących bezpośrednio zgłoszonego w pozwie roszczenia, a nie do twierdzeń i dowodów, które mogłyby być przedstawione przy hipotetycznym przyjęciu możliwego sposobu obrony przez dłużnika oraz wyr. SN 8 lutego 2007 r. (sygn. akt I CSK 435/06, Lex 223447) gdzie stwierdzono, że z przepisu art. 47912 (a także art. 47914) k.p.c. nie wynika absolutny obowiązek przedstawienia wszelkich możliwych twierdzeń i dowodów w pozwie czy w odpowiedzi na pozew, wyjątkowo bowiem może to nastąpić później, w toku procesu, o ile strony wykażą, że dopiero później taka potrzeba powstała.
3. Czy sądy ważą w praktyce, tak jak dostrzega to Trybunał Konstytucyjny (SK 89/06), pomiędzy dwoma dobrami: zabezpieczeniem praw stron procesu (także na płaszczyźnie konstytucyjnej), wymaganiom dyktowanym postulatem sprawności (szybkości) postępowania?
4. Uznanie, że prekluzja dowodowa na gruncie art. 47912 k.p.c. jest zgodna z konstytucją nie przesądza o konstytucyjności prekluzji dowodowej w zakresie odpowiedzi na pozew (art. 47914 k.p.c.). Czy przewidziany w art. 47914 k.p.c. 2-tygodniowy termin na przygotowanie odpowiedzi na pozew nie jest zbyt krótki?
5. Stosowanie prekluzji dowodowej w postępowaniu w sprawach z zakresu ochrony konkurencji – czy w postępowaniu tym powinny obowiązywać zasady ogólne dla spraw gospodarczych dotyczące prekluzji?
6. Rygoryzm regulacji w zakresie konsekwencji niewłaściwego opłacenia pisma procesowego (art. 1302 k.p.c.) w sprawie, w której występuje profesjonalny pełnomocnik (por. wnioski płynące z wyroku TK z dnia 20 grudnia 2007 r., P 39/06, gdzie TK uznał, że art. 1302 § 4 zdanie pierwsze jest niezgodny z Konstytucją RP w zakresie, w jakim w postępowaniu w sprawach gospodarczych przewiduje, że sąd odrzuca nieopłacone zarzuty od nakazu zapłaty, wniesione przez przedsiębiorcę niereprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej zapłaty).
Maciej Bernatt, prawnik Programu Spraw Precedensowych, Helsińska Fundacja Praw Człowieka
W komentarzach doktryny i pracach organizacji pozarządowych w Polsce dostrzegany jest od pewnego czasu zasadniczy problem w realizacji prawa do sądu związany z narastającym po kolejnych nowelizacjach kodeksu postępowania cywilnego formalizmem tego postępowania. Równocześnie rośnie jednak orzecznictwo w tym zakresie. I tak w dniu 26 lutego 2008 r. (SK 89/06) Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 47912 § 1 kpc, regulujący tzw. prekluzję dowodową nie narusza prawa do sądu. Równocześnie Trybunał zauważył nadużywanie tej instytucji przez polskie sądy.
Wcześniej TK orzekł, że niekonstytucyjne jest odrzucenie przez sąd nieopłaconego odwołania (zarzutów od nakazu zapłaty) wniesionego przez przedsiębiorcę, który nie ma adwokata lub radcy – bez uprzedniego wezwania go do naprawienia błędu (sygn. P 39/06). W Trybunale oczekuje na rozpatrzenie kilka spraw z zakresu opłat i kosztów w sprawach cywilnych (np. P 54/07, P 37/07, P 17/07 czy P 4/07, por. http://www.trybunal.gov.pl/index2.htm). Konieczne staje się w związku z powyższym rozważenie zagadnień związanych z efektami formalizacji postępowania cywilnego przy uwzględnieniu ostrożności Trybunału Konstytucyjnego w stwierdzaniu niekonstytucyjności regulacji k.p.c., które na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło godzą w prawo do sądu.
Analizie zarówno praktyków jak i doktryny powinny zostać poddane takie zagadnienia jak:
1. Stosowanie prekluzji dowodowej – czy alternatywą dla jej rygoryzmu jest w praktyce tak jak twierdzi SN (por. np. wyrok z 22.02. 2006 r. III CK 341/05) art. 232 k.p.c., dopuszczający możliwość dopuszczania dowodów przez sąd z urzędu?
2. Praktyka sądowa a założenie, że prekluzja nie zmusza do antycypacji linii obrony drugiej strony – por. wyrok SN z 12 maja 2006 r. (sygn. akt V CSK 55/06, Lex 200875), w którym stwierdzono, że prekluzja dowodowa odnosi się przede wszystkim do twierdzeń i dowodów dotyczących bezpośrednio zgłoszonego w pozwie roszczenia, a nie do twierdzeń i dowodów, które mogłyby być przedstawione przy hipotetycznym przyjęciu możliwego sposobu obrony przez dłużnika oraz wyr. SN 8 lutego 2007 r. (sygn. akt I CSK 435/06, Lex 223447) gdzie stwierdzono, że z przepisu art. 47912 (a także art. 47914) k.p.c. nie wynika absolutny obowiązek przedstawienia wszelkich możliwych twierdzeń i dowodów w pozwie czy w odpowiedzi na pozew, wyjątkowo bowiem może to nastąpić później, w toku procesu, o ile strony wykażą, że dopiero później taka potrzeba powstała.
3. Czy sądy ważą w praktyce, tak jak dostrzega to Trybunał Konstytucyjny (SK 89/06), pomiędzy dwoma dobrami: zabezpieczeniem praw stron procesu (także na płaszczyźnie konstytucyjnej), wymaganiom dyktowanym postulatem sprawności (szybkości) postępowania?
4. Uznanie, że prekluzja dowodowa na gruncie art. 47912 k.p.c. jest zgodna z konstytucją nie przesądza o konstytucyjności prekluzji dowodowej w zakresie odpowiedzi na pozew (art. 47914 k.p.c.). Czy przewidziany w art. 47914 k.p.c. 2-tygodniowy termin na przygotowanie odpowiedzi na pozew nie jest zbyt krótki?
5. Stosowanie prekluzji dowodowej w postępowaniu w sprawach z zakresu ochrony konkurencji – czy w postępowaniu tym powinny obowiązywać zasady ogólne dla spraw gospodarczych dotyczące prekluzji?
6. Rygoryzm regulacji w zakresie konsekwencji niewłaściwego opłacenia pisma procesowego (art. 1302 k.p.c.) w sprawie, w której występuje profesjonalny pełnomocnik (por. wnioski płynące z wyroku TK z dnia 20 grudnia 2007 r., P 39/06, gdzie TK uznał, że art. 1302 § 4 zdanie pierwsze jest niezgodny z Konstytucją RP w zakresie, w jakim w postępowaniu w sprawach gospodarczych przewiduje, że sąd odrzuca nieopłacone zarzuty od nakazu zapłaty, wniesione przez przedsiębiorcę niereprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej zapłaty).
Maciej Bernatt, prawnik Programu Spraw Precedensowych, Helsińska Fundacja Praw Człowieka
©2008 Wydział Prawa i Administracji UW. Wszelkie prawa zastrzeżone :: system CMS: MG
