Europejski Trybunał Praw Człowieka przychylając się do argumentacji skarżącej, pani Nahide Opuz, uznał, że przemoc doświadczana była przez skarżącą i jej matkę ze względu na fakt, że były one kobietami, tj. stanowiła przemoc ze względu na płeć, będącą jedną z form dyskryminacji kobiet.

Przemoc w rodzinie rozpatrywana jest w kategoriach praw człowieka oraz ich naruszeń od stosunkowo krótkiego czasu. Do niedawna uznawano, że prawa i wolności człowieka mogą zostać naruszone jedynie przez władze, a zatem w ramach publicznej sfery życia, a relacje między jednostkami w sferze prywatnej w ten sposób nie mogły stanowić podłoża naruszeń praw człowieka. Obecnie uznaje się, że przemoc w rodzinie stanowi naruszenie praw człowieka do życia, zdrowia, nietykalności cielesnej, a zaniechanie przez organy państwa ścigania i karania sprawców przemocy domowej lub zaniedbanie tych obowiązków może powodować ograniczenie możliwości realizacji tych praw człowieka 1). Również pojęcie przemocy ze względu na płeć jest stosunkowo nowe - w dyskursie prawno-człowieczym pojawiło się w pierwszej połowie lat 90-tych. Wówczas uznano, że wiele przypadków przemocy wobec kobiet ma właśnie charakter przemocy ze względu na płeć, a w dokumencie końcowym Światowej Konferencji Praw Człowieka, zorganizowanej w 1993 r. w Wiedniu, podkreślono, że prawa kobiet są prawami człowieka2) .
Do przemocy w rodzinie jako zjawiska naruszającego podstawowa prawa człowieka odnosi się orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wydane w sprawie Opuz przeciwko Turcji, określone w mediach jako przełomowe w walce z przemocą w rodzinie. Trybunał orzekł w tej sprawie, że władze Turcji naruszyły Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, nie dopełniając szeregu swoich obowiązków w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zaniechania Turcji doprowadziły do tego, że matka ofiary przemocy zginęła z rąk sprawcy próbując ochronić córkę3) . Co istotne, w skardze złożonej w tej sprawie do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka podniesiono naruszenie art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, dotyczącego zakazu dyskryminacji. Przepis ten stanowi, że korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.. Trybunał przychylając się do argumentacji skarżącej, pani Nahide Opuz, uznał, że przemoc doświadczana była przez skarżącą i jej matkę ze względu na fakt, że były one kobietami, tj. stanowiła przemoc ze względu na płeć, będącą jedną z form dyskryminacji kobiet.
Trybunał odwołał się w swoim orzeczeniu w szczególności do postanowień Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, przyjętej w 1979 r., w ramach systemu ONZ, tzw. Konwencji CEDAW oraz jej interpretacji opracowanych przez  Komitet do spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet, nadzorujący przestrzeganie postanowień CEDAW. W jednej z tych interpretacji, zawartej w Generalnej Rekomendacji Nr 19, Komitet podkreślił, że definicja „dyskryminacji kobiet”, określona w art. 1 Konwencji CEDAW 4) obejmuje przemoc ze względu na płeć, tj. przemoc wymierzoną w kobietę z powodu faktu, że jest kobietą lub przemoc dotykającą kobiety w nieproporcjonalny sposób. W Rekomendacji podkreśla się, że przemoc ze względu na płeć jest formą dyskryminacji, która w sposób istotny wpływa na możliwości kobiet w zakresie realizacji praw i wolności na zasadach równości z mężczyznami, a także narusza prawo do życia, wolność od tortur albo okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania, prawo do wolności i bezpieczeństwa, równość wobec prawa, równouprawnienie w rodzinie, prawo do najwyższych standardów ochrony zdrowia. Przemoc w rodzinie zaś stanowi najbardziej zdradliwą formę przemocy wobec kobiet przemoc ze względu na płeć.
Tym samym, zgodnie z orzeczeniem Trybunału, Turcja dopuściła się naruszenia art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Warto wspomnieć, że obecnie w Radzie Europy trwają prace nad projektem Konwencji o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Będzie to podlegający ratyfikacji instrument regionalny, który ma stanowić uzupełnienie oraz rozwinięcie standardów w zakresie dwóch szczególnych kwestii – przemocy wobec kobiet oraz przemocy w rodzinie. Projekt ma zawierać również definicję pojęcia „przemocy wobec kobiet ze względu na płeć”, jako przemocy skierowanej przeciwko kobiecie ze względu na fakt, że jest ona kobietą lub takiej przemocy, która w szczególności dotyka kobiety.

Sylwia Spurek, prawniczka, legislatorka, członkini Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego, autorka jedynego w Polsce prawniczego Komentarza do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

1) S. Spurek „Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Komentarz”, Warszawa 2008, s. 22.
  2) E. Zielińska „Międzynarodowe standardy postępowania wobec ofiar przemocy ze względu na płeć” (w:) „Poszanowanie godności ofiar przestępstw”, red. naukowa T. Cielecki, red. merytoryczna A.M. Gudebska-Rusiecka, Legionowo 2002, s. 37 i n.
  3) S. Spurek „Bez znieczulenia. Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie przemocy w rodzinie”, Niebieska Linia 2009, nr 4, s. 21 i n. oraz tej autorki „Europejski Trybunał Praw Człowieka  w sprawie przemocy w rodzinie”, Palestra 2010, nr 7-8, s. 205 i n., a także A. Bodnar, B. Grabowska „Przemoc domowa w Strasburgu. Konsekwencje wyroku w sprawie Opuz przeciwko Turcji”, Prawo i Płeć, wydanie specjalne 2009/2010, s. 40 i n.  Zob. również komentarz do orzeczenia zamieszczony na niniejszym portalu, opracowany przez pana Marcina Drewicza.
  4) „W rozumieniu niniejszej konwencji określenie „dyskryminacja kobiet” oznacza wszelkie zróżnicowanie, wyłączenie lub ograniczenie ze względu na płeć, które powoduje lub ma na celu uszczuplenie albo uniemożliwienie kobietom, niezależnie od ich stanu cywilnego, przyznania, realizacji bądź korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka oraz podstawowych wolności w dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego, przyznania, realizacji bądź korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka oraz podstawowych wolności w dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego, obywatelskiego i innych”.