Orzeczenie: Emiliano Zanotti przeciwko Agenzia delle Entrate - Ufficio Roma 2
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 20 maja 2010 r. dotknął po raz kolejny interesującego zagadnienia, czyli problemu istnienia przeszkody w zakresie obywatelstwa UE. Orzeczenie jest ważne z uwagi na znaczenie, jakie ma koncepcja obywatelstwa Unii dla tworzenia systemu ochrony praw człowieka.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 20 maja 2010 r.(1) dotknął po raz kolejny interesującego zagadnienia, czyli problemu istnienia przeszkody w zakresie obywatelstwa UE. W związku ze znaczeniem, jakie ma koncepcja obywatelstwa Unii dla tworzenia systemu ochrony praw człowieka, orzeczenie to jest szczególnie istotne, a w związku z tym zasługuje na bliższą analizę.
Wyrok zapadł na tle następującego stanu faktycznego:
W roku akademickim 2003-2004, adwokat podatkowy mieszkający w Rzymie, Emiliano Zanotti, uczestniczył w magisterskim kursie międzynarodowego prawa podatkowego w International Tax Center (zwanym „ITC”) w Leiden (Królestwo Niderlandów). Składając deklarację podatkową za rok podatkowy 2003 r., skarżący odliczył od kwoty brutto podatku, na podstawie odpowiednich przepisów włoskiego prawa podatkowego, 19% kosztów poniesionych w związku z uczestnictwem w odbytym kursie tytułem podlegających odliczeniu opłat za nauczanie uniwersyteckie. Opłaty te wynosiły 12 000 EUR. Z postanowienia odsyłającego wynika, że odmówiono Zanottiemu nie tylko uwzględnienia dla celów odliczenia opłat za specjalistyczne kursy, w których uczestniczył w Niderlandach, ale również wykluczono samo odliczenie kursu od podatku, nie przedstawiając odpowiedniego uzasadnienia, w szczególności, w zakresie względów, dla których kwota odliczenia nie mogła zostać ustalona przez odniesienie do kwoty ewentualnie wymaganej przez podobne instytucje krajowe, zgodnie z tym, co przewidują przepisy krajowe. W związku z tym, w dniu 14 grudnia 2007 r. E. Zanotti zaskarżył tę decyzję do Commissione tributaria provinciale di Roma zarzucając jej brak uwzględnienia wskazanego odliczenia i podnosząc niezgodność z prawem wspólnotowym przewidzianego w prawie włoskim limitu odliczenia. W tych okolicznościach Commissione tributaria provinciale di Roma postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym: „Czy ogólne zasady traktatu i wspólne prawo europejskie dotyczące skuteczności i zakresu ochrony prawnej oraz równości traktowania i swobody przepływu, stoją na przeszkodzie stosowaniu art. 15 [ust. 1] lit. e) dekretu nr 917 z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie [TUIR] oraz pkt 1.5.1 okólnika nr 95[/2000], oraz czy wynikające z nich ograniczenie w zakresie uznawania opłat wskazanych w tych przepisach jest sprzeczne z przepisami wspólnotowymi?” (2).
Stanowisko ETS
W kwestii możliwości odliczenia od kwoty brutto podatku, Trybunał orzekł, że przepisy krajowe, które wykluczają możliwość takiego odliczenia, prowadzą nie tylko do nałożenia na podatników uczęszczających do instytutów uniwersyteckich za granicą większego obciążenia podatkowego, ale również zniechęcają podatników zamieszkałych we Włoszech do uczęszczania na kursy nauczania uniwersyteckiego w instytutach położonych w innych państwach członkowskich stanowią przeszkodę w swobodnym przemieszczaniu się osób (3) . Ponadto, zgodnie z prawem wspólnotowym, zróżnicowanie tego typu może być uzasadnione jedynie w przypadku, gdy opiera się na obiektywnie uzasadnionych przesłankach niezależnych od przynależności państwowej zainteresowanych osób oraz jest proporcjonalne do uzasadnionego celu realizowanego przez prawo krajowe. W dalszej części orzeczenia, ETS odwołuje się do statusu obywatela UE, wskazując, że powinien on stanowić podstawowy status obywateli państw członkowskich, pozwalający tym spośród nich, którzy znajdują się w tej samej sytuacji, na korzystanie w dziedzinie właściwej ratione materiae traktatu WE – z zastrzeżeniem wyjątków wyraźnie w tym względzie przewidzianych – z takiego samego traktowania z punktu widzenia prawa bez względu na ich przynależność państwową (4). Trybunał zauważa, że takie przepisy krajowe, które wyłączają prawo do odliczenia opłat za uczęszczanie na uniwersyteckie kursy szkoleniowe oferowane przez instytuty znajdujące się w innych państwach członkowskich nie może być uzasadnione tylko dlatego, że podobne usługi nie są świadczone przez włoskie uniwersytety publiczne i stanowi przeszkodę w korzystaniu ze swobód przyznanych w art. 18 ust. 1 WE wszystkim obywatelom Unii (5).
Należy zauważyć, że ETS odwołuje się do koncepcji ochrony praw jednostki w dwojaki sposób: po pierwsze wskazuje na przeszkody, nałożone na jednostkę przez przepisy krajowe, w wyniku których utrudniona jest swoboda przepływu osób, po drugie, zwraca uwagę na problem niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo UE. Wydaje się, że konstrukcja obywatelstwa UE umożliwia wykorzystanie przepisów prawa wspólnotowego do analizy wszelkich wypadków łamania prawa obywateli UE, bez konieczności dokładnego rozpoznania, która swoboda gospodarcza została naruszona (6), szczególnie, że w powyższym stanie faktycznym mamy do czynienia ze złamaniem art. 18 ust.1 TWE. Bez wątpienia, rozstrzygnięcie ETS-u jest kontynuacją wcześniejszej linii orzeczniczej, w zakresie praw osób, które korzystając z prawa do swobodnego przemieszczania się, nabyły określone prawa w innym państwie członkowskim, a państwo, którego są obywatelem nie chce uznać nabytych tam uprawnień. Trybunał powołuje się na orzeczenie D’Hoop (7), dotyczące obywatelki belgijskiej, która uzyskała maturę we Francji, ale studia odbyła w Belgii. Po skończeniu studiów, wystąpiła z prośbą o zasiłek, umożliwiający jej wzięcie udziału w programie szkoleniowym, przeznaczonym dla osób poszukujących pierwszy raz pracy. Jej wniosek został odrzucony przez belgijski urząd pracy, ze względu na brak posiadania matury belgijskiej. W tej sprawie ETS również powołał się na art. 18 ust.1 TWE, wskazując na konieczność umożliwienia wszystkim obywatelom Unii swobodnego przemieszczania się. Warto też zauważyć, że w sprawie Zanotti, Trybunał szczególnie podkreśla wagę statusu obywatela UE, jako podstawowego statusu obywateli państw członkowskich, odwołując się tym samym do szeroko rozumianej ochrony praw człowieka i wskazując na centralne znaczenie tej konstrukcji dla interpretacji przepisów prawa wspólnotowego i tworzenia tożsamości europejskiej (8) .
Mimo, że w swoim orzeczeniu ETS nie odnosi się do kwestii ograniczania przez przepisy prawa krajowego prawa obywateli UE do edukacji, należy zauważyć, że w powyższym casusie bez wątpienia mamy do czynienia z taką sytuacją. System wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych jest jednym z aspektów polityki edukacyjnej UE i jest efektem umożliwiania kształcenia i swobodnego podejmowania pracy w dowolnym państwie członkowskim(9) . Dlatego też powyższe orzeczenie ETS ma niezwykle istotne znaczenie dla wszystkich osób, które korzystają z możliwości odbywania kursów, szkoleń lub studiów w innych niż państwo, którego są obywatelem, państwach członkowskich.
Katarzyna Gac
1) C-56/09: Emiliano Zanotti v Agenzia delle Entrate – Ufficio Roma 2, dostępny na stronie: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62009J0056:PL:NOT, dostęp 24.05.2010 r.
2) Por. C-56/09, op.cit., pkt. 7-12.
3) Emilio Zanotti podniósł, że tytuł oferowany przez przez ITC nie mógł zostać zdobyty w żadnej instytucji publicznej czy prywatnej we Włoszech, z braku równoważnego kursu szkoleniowego; por. C-56/09, op. cit., pkt. 37.
4) Por. C-56/09, op. cit., pkt. 68.
5) Por. C-56/09, op. cit., pkt. 70-74.
6) A.Bodnar: Obywatelstwo Unii Europejskiej a ochrona praw podstawowych obywateli państw członkowskich, [w:] Zeszyty OIDE 9, Obywatelstwo Unii Europejskiej, dostępny na stronie: http://libr.sejm.gov.pl/oide/publikacje/zeszyty_OIDE_09.pdf, dostęp na 24.05.2010.
7) C-224/98: d’Hoop v Office National de l’Emploi, dostępny na stronie: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61998J0224:EN:HTML, dostęp 24.05.2010.
8) Można to zaobserwować, analizując sam język, jakim posługuje się Trybunał; nagromadzenie określeń typu: podstawowy status obywateli, podstawowe swobody, takie samo traktowanie wobec prawa, przeszkoda dla wszystkich obywateli Unii itd.. Już w samej warstwie językowej, odnoszenie sytuacji jednostki do wszystkich obywateli Unii wskazuje na próbę tworzenia wspólnej tożsamości europejskiej obywateli państw członkowskich.
9) Por. szerzej: http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/UZNAWANI.PDF, dostęp 24.05.2010.
Wyrok zapadł na tle następującego stanu faktycznego:
W roku akademickim 2003-2004, adwokat podatkowy mieszkający w Rzymie, Emiliano Zanotti, uczestniczył w magisterskim kursie międzynarodowego prawa podatkowego w International Tax Center (zwanym „ITC”) w Leiden (Królestwo Niderlandów). Składając deklarację podatkową za rok podatkowy 2003 r., skarżący odliczył od kwoty brutto podatku, na podstawie odpowiednich przepisów włoskiego prawa podatkowego, 19% kosztów poniesionych w związku z uczestnictwem w odbytym kursie tytułem podlegających odliczeniu opłat za nauczanie uniwersyteckie. Opłaty te wynosiły 12 000 EUR. Z postanowienia odsyłającego wynika, że odmówiono Zanottiemu nie tylko uwzględnienia dla celów odliczenia opłat za specjalistyczne kursy, w których uczestniczył w Niderlandach, ale również wykluczono samo odliczenie kursu od podatku, nie przedstawiając odpowiedniego uzasadnienia, w szczególności, w zakresie względów, dla których kwota odliczenia nie mogła zostać ustalona przez odniesienie do kwoty ewentualnie wymaganej przez podobne instytucje krajowe, zgodnie z tym, co przewidują przepisy krajowe. W związku z tym, w dniu 14 grudnia 2007 r. E. Zanotti zaskarżył tę decyzję do Commissione tributaria provinciale di Roma zarzucając jej brak uwzględnienia wskazanego odliczenia i podnosząc niezgodność z prawem wspólnotowym przewidzianego w prawie włoskim limitu odliczenia. W tych okolicznościach Commissione tributaria provinciale di Roma postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym: „Czy ogólne zasady traktatu i wspólne prawo europejskie dotyczące skuteczności i zakresu ochrony prawnej oraz równości traktowania i swobody przepływu, stoją na przeszkodzie stosowaniu art. 15 [ust. 1] lit. e) dekretu nr 917 z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie [TUIR] oraz pkt 1.5.1 okólnika nr 95[/2000], oraz czy wynikające z nich ograniczenie w zakresie uznawania opłat wskazanych w tych przepisach jest sprzeczne z przepisami wspólnotowymi?” (2).
Stanowisko ETS
W kwestii możliwości odliczenia od kwoty brutto podatku, Trybunał orzekł, że przepisy krajowe, które wykluczają możliwość takiego odliczenia, prowadzą nie tylko do nałożenia na podatników uczęszczających do instytutów uniwersyteckich za granicą większego obciążenia podatkowego, ale również zniechęcają podatników zamieszkałych we Włoszech do uczęszczania na kursy nauczania uniwersyteckiego w instytutach położonych w innych państwach członkowskich stanowią przeszkodę w swobodnym przemieszczaniu się osób (3) . Ponadto, zgodnie z prawem wspólnotowym, zróżnicowanie tego typu może być uzasadnione jedynie w przypadku, gdy opiera się na obiektywnie uzasadnionych przesłankach niezależnych od przynależności państwowej zainteresowanych osób oraz jest proporcjonalne do uzasadnionego celu realizowanego przez prawo krajowe. W dalszej części orzeczenia, ETS odwołuje się do statusu obywatela UE, wskazując, że powinien on stanowić podstawowy status obywateli państw członkowskich, pozwalający tym spośród nich, którzy znajdują się w tej samej sytuacji, na korzystanie w dziedzinie właściwej ratione materiae traktatu WE – z zastrzeżeniem wyjątków wyraźnie w tym względzie przewidzianych – z takiego samego traktowania z punktu widzenia prawa bez względu na ich przynależność państwową (4). Trybunał zauważa, że takie przepisy krajowe, które wyłączają prawo do odliczenia opłat za uczęszczanie na uniwersyteckie kursy szkoleniowe oferowane przez instytuty znajdujące się w innych państwach członkowskich nie może być uzasadnione tylko dlatego, że podobne usługi nie są świadczone przez włoskie uniwersytety publiczne i stanowi przeszkodę w korzystaniu ze swobód przyznanych w art. 18 ust. 1 WE wszystkim obywatelom Unii (5).
Należy zauważyć, że ETS odwołuje się do koncepcji ochrony praw jednostki w dwojaki sposób: po pierwsze wskazuje na przeszkody, nałożone na jednostkę przez przepisy krajowe, w wyniku których utrudniona jest swoboda przepływu osób, po drugie, zwraca uwagę na problem niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo UE. Wydaje się, że konstrukcja obywatelstwa UE umożliwia wykorzystanie przepisów prawa wspólnotowego do analizy wszelkich wypadków łamania prawa obywateli UE, bez konieczności dokładnego rozpoznania, która swoboda gospodarcza została naruszona (6), szczególnie, że w powyższym stanie faktycznym mamy do czynienia ze złamaniem art. 18 ust.1 TWE. Bez wątpienia, rozstrzygnięcie ETS-u jest kontynuacją wcześniejszej linii orzeczniczej, w zakresie praw osób, które korzystając z prawa do swobodnego przemieszczania się, nabyły określone prawa w innym państwie członkowskim, a państwo, którego są obywatelem nie chce uznać nabytych tam uprawnień. Trybunał powołuje się na orzeczenie D’Hoop (7), dotyczące obywatelki belgijskiej, która uzyskała maturę we Francji, ale studia odbyła w Belgii. Po skończeniu studiów, wystąpiła z prośbą o zasiłek, umożliwiający jej wzięcie udziału w programie szkoleniowym, przeznaczonym dla osób poszukujących pierwszy raz pracy. Jej wniosek został odrzucony przez belgijski urząd pracy, ze względu na brak posiadania matury belgijskiej. W tej sprawie ETS również powołał się na art. 18 ust.1 TWE, wskazując na konieczność umożliwienia wszystkim obywatelom Unii swobodnego przemieszczania się. Warto też zauważyć, że w sprawie Zanotti, Trybunał szczególnie podkreśla wagę statusu obywatela UE, jako podstawowego statusu obywateli państw członkowskich, odwołując się tym samym do szeroko rozumianej ochrony praw człowieka i wskazując na centralne znaczenie tej konstrukcji dla interpretacji przepisów prawa wspólnotowego i tworzenia tożsamości europejskiej (8) .
Mimo, że w swoim orzeczeniu ETS nie odnosi się do kwestii ograniczania przez przepisy prawa krajowego prawa obywateli UE do edukacji, należy zauważyć, że w powyższym casusie bez wątpienia mamy do czynienia z taką sytuacją. System wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych jest jednym z aspektów polityki edukacyjnej UE i jest efektem umożliwiania kształcenia i swobodnego podejmowania pracy w dowolnym państwie członkowskim(9) . Dlatego też powyższe orzeczenie ETS ma niezwykle istotne znaczenie dla wszystkich osób, które korzystają z możliwości odbywania kursów, szkoleń lub studiów w innych niż państwo, którego są obywatelem, państwach członkowskich.
Katarzyna Gac
1) C-56/09: Emiliano Zanotti v Agenzia delle Entrate – Ufficio Roma 2, dostępny na stronie: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62009J0056:PL:NOT, dostęp 24.05.2010 r.
2) Por. C-56/09, op.cit., pkt. 7-12.
3) Emilio Zanotti podniósł, że tytuł oferowany przez przez ITC nie mógł zostać zdobyty w żadnej instytucji publicznej czy prywatnej we Włoszech, z braku równoważnego kursu szkoleniowego; por. C-56/09, op. cit., pkt. 37.
4) Por. C-56/09, op. cit., pkt. 68.
5) Por. C-56/09, op. cit., pkt. 70-74.
6) A.Bodnar: Obywatelstwo Unii Europejskiej a ochrona praw podstawowych obywateli państw członkowskich, [w:] Zeszyty OIDE 9, Obywatelstwo Unii Europejskiej, dostępny na stronie: http://libr.sejm.gov.pl/oide/publikacje/zeszyty_OIDE_09.pdf, dostęp na 24.05.2010.
7) C-224/98: d’Hoop v Office National de l’Emploi, dostępny na stronie: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61998J0224:EN:HTML, dostęp 24.05.2010.
8) Można to zaobserwować, analizując sam język, jakim posługuje się Trybunał; nagromadzenie określeń typu: podstawowy status obywateli, podstawowe swobody, takie samo traktowanie wobec prawa, przeszkoda dla wszystkich obywateli Unii itd.. Już w samej warstwie językowej, odnoszenie sytuacji jednostki do wszystkich obywateli Unii wskazuje na próbę tworzenia wspólnej tożsamości europejskiej obywateli państw członkowskich.
9) Por. szerzej: http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/UZNAWANI.PDF, dostęp 24.05.2010.
Pliki do pobrania:
Dodaj komentarz
Dodano: 2010-12-12 14:37:25
©2008 Wydział Prawa i Administracji UW. Wszelkie prawa zastrzeżone :: system CMS: MG
