Orzeczenie: Colin Wolf v. Stadt Frankfurt am Mein
Omawiany wyrok dotyczy prostego, lecz jednocześnie interesującego stanu faktycznego w kontekście rozwoju prawa antydyskryminacyjnego w Unii Europejskiej. Trybunał w powyższej sprawie w sposób racjonalny i zasługujący na aprobatę określił kiedy zróżnicowane traktowanie ze względu na wiek w zatrudnieniu jest uzasadnione na gruncie dyrektywy 2000/78.
Omawiany wyrok dotyczy prostego, lecz jednocześnie interesującego stanu faktycznego w kontekście rozwoju prawa antydyskryminacyjnego w Unii Europejskiej. Trybunał w powyższej sprawie w sposób racjonalny i zasługujący na aprobatę określił kiedy zróżnicowane traktowanie ze względu na wiek jest uzasadnione na gruncie dyrektywy 2000/781
Sprawa dotyczyła Colina Wolfa, urodzonego 9 grudnia 1976 roku obywatela Niemiec, którego aplikacja na stanowisko pracownika technicznej służby pożarniczej średniego szczebla wpłynęła w dniu 4 października do dyrekcji służb pożarniczych miasta Frankfurtu nad Menem. 13 listopada 2006 roku został on poinformowany, że najbliższa rekrutacja odbędzie się 1 sierpnia 2007 roku. Pismem z 28 lutego 2007 roku Colin Wolf został poinformowany, że jego kandydatura nie będzie rozpatrzona ze względu na ukończenie przez niego 30 lat, co stanowi przeszkodę na podstawie prawa kraju związkowego Hesji2.. W związku z tym aplikant 13 kwietnia 2007 roku na podstawie niemieckich przepisów antydyskryminacyjnych3 zażądał od miasta Frankfurt nad Menem odszkodowania w kwocie odpowiadającej trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia, przysługującego gdyby został zatrudniony. Ponieważ żądanie to zostało odrzucone w decyzjach z 4 maja i 10 października 2007 roku, Colin Wolf wystąpił do sądu administracyjnego we Frankfurcie nad Menem o stwierdzenie ich nieważności oraz o zasądzenie odszkodowania. W związku z powzięciem wątpliwości przez sąd odnośnie zgodności przepisu statuującego wiekową granicę 30 lat przy zatrudnianiu w służbie pożarniczej średniego szczebla z przepisami antydyskryminacyjnymi, postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do ETS – u o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. W szczególności pytanie odnosiło się do tego, czy przepisy niemieckie mogą zostać uznane za uzasadnione w świetle art. 6 ust.1 dyrektywy 2000/78.
Co ciekawe, ETS pomimo pytania o zasadność regulacji w świetle art. 6 ust. 1 dyrektywy, znaczną część uzasadnienia poświęcił badaniu jej w kontekście art. 4. Zgodnie z tym przepisem państwa mogą uznać, że odmienne traktowanie ze względu na cechy dyskryminacyjne (w tym przypadku wiek), nie stanowi dyskryminacji: „gdy ze względu na rodzaj działalności zawodowej lub warunki jej wykonywania dane cechy są istotnym i determinującym wymogiem zawodowym”. To odstępstwo musi oczywiście spełniać kryteria celowości i proporcjonalności. Trybunał trafnie zauważył, że zadania stawiane przed pracownikami technicznej służby pożarniczej średniego szczebla wymagają wysokiej sprawności fizycznej. W związku z tym trudno wyobrazić sobie, by osoby niezdolne ze względu na stan zdrowia mogły w sposób odpowiedni wykonywać zadania związane przeprowadzaniem akcji ratunkowych, gaszeniem pożarów, czy usuwaniem zagrożeń chemicznych lub biologicznych. Ustanowienie podczas rekrutacji do straży pożarnej wymogu, by kandydaci dysponowali wysokim stopniem sprawności fizycznej gwarantuje, że osoby, które podejmują służbę będą w stanie sprostać stawianym przed nimi zadaniom. Powyższe zapatrywania co do celowości odmiennego traktowania nie budzą wątpliwości. Powstaje jednak pytanie, czy arbitralne ustanowienie granicy 30 lat podczas rekrutacji jest w stanie zapewnić osiągnięcie celu, jakim jest zdolność operacyjna jednostek pożarniczych? Czy takie ograniczenie jest środkiem proporcjonalnym dla osiągnięcia stawianego celu? ETS uznał, że tak, jednak warto przy tym zwrócić uwagę jak powyższa kwestia jest uregulowana w polskim porządku prawnym.
Wśród wymogów, jakie stawia się kandydatom w Polsce przy rekrutacji do Państwowej Straży Pożarnej znajdują się: obywatelstwo polskie, niekaralność za przestępstwo lub za przestępstwo skarbowe, korzystanie z pełni praw publicznych, co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczna i psychiczna. Ostatnie kryterium podlega badaniu w postaci testów sprawnościowych4. Brak zatem w rodzimej regulacji górnej granicy wieku, która zabraniałaby aplikować do Straży Pożarnej. Stan zdrowia, sprawność fizyczna oraz ogólne predyspozycje do pełnienia służby są oceniane indywidualnie w stosunku do każdego kandydata. De lege lata nie ma więc przeszkód, by podanie o służbę w Straży Pożarnej z powodzeniem złożył np. wysportowany 40-latek, co byłoby niemożliwe we Frankfurcie nad Menem. Wydaje się zatem, że polskie przepisy są bardziej przyjazne dla osób, które nieco później odkryją w sobie powołanie do niesienia pomocy innym i gaszenia pożarów.
Wydaje się, że ustanowienie górnej granicy wieku słusznie uznane zostało za spełniające w tym przypadku kryterium proporcjonalności. Oczywiście mogą się zdarzyć przypadki, że osoby po 30 roku życia wciąż będą na tyle sprawne fizycznie, by móc sprostać wymaganiom zawodowym. Trudno jednak wyobrazić sobie sytuację, by przy postępowaniu rekrutacyjnym stan zdrowia i sprawność fizyczna każdego kandydata były rozpatrywany casu ad casum na poziomie laboratoryjnej szczegółowości. Granica 30 lat jest oczywiście umowna, jednak należy pamiętać, że w systemach prawnych istnieje wiele granic wiekowych o charakterze umownym np. oznaczająca osiągnięcie pełnoletności, ustanawiająca granice ponoszenia odpowiedzialności karnej.
ETS w swoim orzeczeniu skupił się na wymaganiach sprawnościowych, jako decydującym aspekcie uzasadniającym zróżnicowanie przy zatrudnieniu i przez to zezwalających na ustanowienie progu wieku przy rekrutacji. Kryterium to było najbardziej praktyczne dla Trybunału - stanowiło zrozumiały i najbardziej czytelny motyw takiego rozstrzygnięcia. Pomimo oparcia się przede wszystkim na art. 4 dyrektywy 2000/78 przez ETS, moim zdaniem uzasadnienia przepisów badanych w niniejszej sprawie można szukać także na podstawie art. 6 ust. 1. Przepis ten kreuje dla państw członkowskich możliwość odmiennego traktowania ze względu na wiek, które przy uwzględnieniu wymogów z tego przepisu nie będzie stanowiło dyskryminacji ze względu na wiek. Odmienne traktowanie musi spełniać test proporcjonalności i może polegać m.in. na „określeniu górnej granicy wieku przy rekrutacji, z uwzględnieniem wykształcenia wymaganego na danym stanowisku lub potrzeby racjonalnego okresu zatrudnienia przed przejściem na emeryturę”. W analizowanym przypadku specyfika pracy w straży pożarnej uzasadnia odmienne traktowanie kandydatów będących w różnym wieku. Wszelkie opinie medyczne wskazują, że wraz ze wzrostem wieku, spada sprawność fizyczna, a co za tym idzie przydatność do aktywnej służby w pożarnictwie. Za graniczny uznaje się wiek 45-50 lat, z osiągnięciem którego pracownicy są delegowani do wykonywania zadań mniej wymagających. Warto zaznaczyć, że również polski ustawodawca zauważa tę korelację i dał jej wyraz w zróżnicowanych obowiązkach badań profilaktycznych i testów sprawnościowych5. Szkolenie początkującego strażaka trwa około 2 lat i jest kosztowne6. Ponadto, by osoba rozpoczynająca służbę stała się w pełni wyszkolona potrzeba kolejnych lat zdobywania doświadczenia. Trudno zatem bronić zasadność przyjmowania do służby osób w wieku np. 35 lat, jeśli ich aktywność zawodowa miałaby trwać zaledwie kilka lat. Nie można wymagać od państwa, na którym ciąży obowiązek rozsądnego wydawania pieniędzy budżetowych, by finansowało i promowało nieracjonalną ekonomicznie politykę zatrudnienia w publicznych instytucjach. Wydaje się zatem ,że również z tego punktu widzenia regulacje niemieckie były uzasadnione.
Omawiany wyrok nie ma charakteru przełomowego, ale jego znaczenia nie można nie doceniać. ETS wskazał granicę prawa antydyskryminacyjnego w zakresie zatrudnienia. Rozstrzygnięcie sprawy w oparciu o określony stan faktyczny rozwiewa ewentualne wątpliwości innych państw członkowskich, w przypadku chęci podjęcia zmian legislacyjnych w omawianym zakresie. Gdyby w Polsce pojawiły się postulaty de lege ferenda o konieczności ustanowienia granicy wiekowej przy rekrutacji do Państwowej Straży Pożarnej, to należy przyjąć, że nie stanowiłoby to naruszenia dyrektywy 2000/78. Wydaje się również, że w przypadku innych formacji o podobnej doniosłości społecznej np. Policji wprowadzenie progu wiekowego nie naruszałoby zakazu dyskryminacji ze względu na wiek7. W postanowieniach preambuły do dyrektywy 2000/78 znajduje się cenna wskazówka interpretacyjna, zgodnie z którą nie wymaga się „ w szczególności od sił zbrojnych, policji, służb więziennych lub ratowniczych przyjmowania do pracy lub dalszego zatrudniania osób nie posiadających wymaganych zdolności umożliwiających wykonywanie zadań, które mogą im zostać powierzone z uwzględnieniem wynikającego z prawa celu utrzymania zdolności operacyjnej tych służb”. Wobec powyższego trudno znaleźć argumenty przemawiające na korzyść Colina Wolfa. Wypada mu jedynie współczuć i życzyć innym, by swoje marzenia o byciu strażakiem zaczynali realizować możliwie wcześnie.
1 Dyrektywa Rady UE 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 roku, ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy.
2 Rozporządzenie w sprawie karier urzędników w służbie czynnej zawodowej straży pożarnej kraju związkowego Hesji z dnia 21 grudnia 1994 roku.
3 W Niemczech dokonano transpozycji dyrektywy 2000/78 poprzez przyjęcie Powszechnej ustawy o równym traktowaniu z dnia 14 sierpnia 2006 roku.
4 zob. art. 28 i 29 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 96, poz. 667, ze zm.).
5 zob. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 października 2005 r. w sprawie zakresu, trybu i częstotliwości przeprowadzania okresowych profilaktycznych badań lekarskich oraz okresowej oceny sprawności fizycznej strażaka Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2005 r. Nr 261, poz. 2191)
6 w Polsce służba kandydacka trwa 3 lata, zob. art. 24 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 96, poz. 667, ze zm.)
7 zob. art. 25 ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 roku (Dz. U. 1990 nr 30 poz. 179, ze zm.).
Marcin Stachowicz
Sprawa dotyczyła Colina Wolfa, urodzonego 9 grudnia 1976 roku obywatela Niemiec, którego aplikacja na stanowisko pracownika technicznej służby pożarniczej średniego szczebla wpłynęła w dniu 4 października do dyrekcji służb pożarniczych miasta Frankfurtu nad Menem. 13 listopada 2006 roku został on poinformowany, że najbliższa rekrutacja odbędzie się 1 sierpnia 2007 roku. Pismem z 28 lutego 2007 roku Colin Wolf został poinformowany, że jego kandydatura nie będzie rozpatrzona ze względu na ukończenie przez niego 30 lat, co stanowi przeszkodę na podstawie prawa kraju związkowego Hesji2.. W związku z tym aplikant 13 kwietnia 2007 roku na podstawie niemieckich przepisów antydyskryminacyjnych3 zażądał od miasta Frankfurt nad Menem odszkodowania w kwocie odpowiadającej trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia, przysługującego gdyby został zatrudniony. Ponieważ żądanie to zostało odrzucone w decyzjach z 4 maja i 10 października 2007 roku, Colin Wolf wystąpił do sądu administracyjnego we Frankfurcie nad Menem o stwierdzenie ich nieważności oraz o zasądzenie odszkodowania. W związku z powzięciem wątpliwości przez sąd odnośnie zgodności przepisu statuującego wiekową granicę 30 lat przy zatrudnianiu w służbie pożarniczej średniego szczebla z przepisami antydyskryminacyjnymi, postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do ETS – u o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. W szczególności pytanie odnosiło się do tego, czy przepisy niemieckie mogą zostać uznane za uzasadnione w świetle art. 6 ust.1 dyrektywy 2000/78.
Co ciekawe, ETS pomimo pytania o zasadność regulacji w świetle art. 6 ust. 1 dyrektywy, znaczną część uzasadnienia poświęcił badaniu jej w kontekście art. 4. Zgodnie z tym przepisem państwa mogą uznać, że odmienne traktowanie ze względu na cechy dyskryminacyjne (w tym przypadku wiek), nie stanowi dyskryminacji: „gdy ze względu na rodzaj działalności zawodowej lub warunki jej wykonywania dane cechy są istotnym i determinującym wymogiem zawodowym”. To odstępstwo musi oczywiście spełniać kryteria celowości i proporcjonalności. Trybunał trafnie zauważył, że zadania stawiane przed pracownikami technicznej służby pożarniczej średniego szczebla wymagają wysokiej sprawności fizycznej. W związku z tym trudno wyobrazić sobie, by osoby niezdolne ze względu na stan zdrowia mogły w sposób odpowiedni wykonywać zadania związane przeprowadzaniem akcji ratunkowych, gaszeniem pożarów, czy usuwaniem zagrożeń chemicznych lub biologicznych. Ustanowienie podczas rekrutacji do straży pożarnej wymogu, by kandydaci dysponowali wysokim stopniem sprawności fizycznej gwarantuje, że osoby, które podejmują służbę będą w stanie sprostać stawianym przed nimi zadaniom. Powyższe zapatrywania co do celowości odmiennego traktowania nie budzą wątpliwości. Powstaje jednak pytanie, czy arbitralne ustanowienie granicy 30 lat podczas rekrutacji jest w stanie zapewnić osiągnięcie celu, jakim jest zdolność operacyjna jednostek pożarniczych? Czy takie ograniczenie jest środkiem proporcjonalnym dla osiągnięcia stawianego celu? ETS uznał, że tak, jednak warto przy tym zwrócić uwagę jak powyższa kwestia jest uregulowana w polskim porządku prawnym.
Wśród wymogów, jakie stawia się kandydatom w Polsce przy rekrutacji do Państwowej Straży Pożarnej znajdują się: obywatelstwo polskie, niekaralność za przestępstwo lub za przestępstwo skarbowe, korzystanie z pełni praw publicznych, co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczna i psychiczna. Ostatnie kryterium podlega badaniu w postaci testów sprawnościowych4. Brak zatem w rodzimej regulacji górnej granicy wieku, która zabraniałaby aplikować do Straży Pożarnej. Stan zdrowia, sprawność fizyczna oraz ogólne predyspozycje do pełnienia służby są oceniane indywidualnie w stosunku do każdego kandydata. De lege lata nie ma więc przeszkód, by podanie o służbę w Straży Pożarnej z powodzeniem złożył np. wysportowany 40-latek, co byłoby niemożliwe we Frankfurcie nad Menem. Wydaje się zatem, że polskie przepisy są bardziej przyjazne dla osób, które nieco później odkryją w sobie powołanie do niesienia pomocy innym i gaszenia pożarów.
Wydaje się, że ustanowienie górnej granicy wieku słusznie uznane zostało za spełniające w tym przypadku kryterium proporcjonalności. Oczywiście mogą się zdarzyć przypadki, że osoby po 30 roku życia wciąż będą na tyle sprawne fizycznie, by móc sprostać wymaganiom zawodowym. Trudno jednak wyobrazić sobie sytuację, by przy postępowaniu rekrutacyjnym stan zdrowia i sprawność fizyczna każdego kandydata były rozpatrywany casu ad casum na poziomie laboratoryjnej szczegółowości. Granica 30 lat jest oczywiście umowna, jednak należy pamiętać, że w systemach prawnych istnieje wiele granic wiekowych o charakterze umownym np. oznaczająca osiągnięcie pełnoletności, ustanawiająca granice ponoszenia odpowiedzialności karnej.
ETS w swoim orzeczeniu skupił się na wymaganiach sprawnościowych, jako decydującym aspekcie uzasadniającym zróżnicowanie przy zatrudnieniu i przez to zezwalających na ustanowienie progu wieku przy rekrutacji. Kryterium to było najbardziej praktyczne dla Trybunału - stanowiło zrozumiały i najbardziej czytelny motyw takiego rozstrzygnięcia. Pomimo oparcia się przede wszystkim na art. 4 dyrektywy 2000/78 przez ETS, moim zdaniem uzasadnienia przepisów badanych w niniejszej sprawie można szukać także na podstawie art. 6 ust. 1. Przepis ten kreuje dla państw członkowskich możliwość odmiennego traktowania ze względu na wiek, które przy uwzględnieniu wymogów z tego przepisu nie będzie stanowiło dyskryminacji ze względu na wiek. Odmienne traktowanie musi spełniać test proporcjonalności i może polegać m.in. na „określeniu górnej granicy wieku przy rekrutacji, z uwzględnieniem wykształcenia wymaganego na danym stanowisku lub potrzeby racjonalnego okresu zatrudnienia przed przejściem na emeryturę”. W analizowanym przypadku specyfika pracy w straży pożarnej uzasadnia odmienne traktowanie kandydatów będących w różnym wieku. Wszelkie opinie medyczne wskazują, że wraz ze wzrostem wieku, spada sprawność fizyczna, a co za tym idzie przydatność do aktywnej służby w pożarnictwie. Za graniczny uznaje się wiek 45-50 lat, z osiągnięciem którego pracownicy są delegowani do wykonywania zadań mniej wymagających. Warto zaznaczyć, że również polski ustawodawca zauważa tę korelację i dał jej wyraz w zróżnicowanych obowiązkach badań profilaktycznych i testów sprawnościowych5. Szkolenie początkującego strażaka trwa około 2 lat i jest kosztowne6. Ponadto, by osoba rozpoczynająca służbę stała się w pełni wyszkolona potrzeba kolejnych lat zdobywania doświadczenia. Trudno zatem bronić zasadność przyjmowania do służby osób w wieku np. 35 lat, jeśli ich aktywność zawodowa miałaby trwać zaledwie kilka lat. Nie można wymagać od państwa, na którym ciąży obowiązek rozsądnego wydawania pieniędzy budżetowych, by finansowało i promowało nieracjonalną ekonomicznie politykę zatrudnienia w publicznych instytucjach. Wydaje się zatem ,że również z tego punktu widzenia regulacje niemieckie były uzasadnione.
Omawiany wyrok nie ma charakteru przełomowego, ale jego znaczenia nie można nie doceniać. ETS wskazał granicę prawa antydyskryminacyjnego w zakresie zatrudnienia. Rozstrzygnięcie sprawy w oparciu o określony stan faktyczny rozwiewa ewentualne wątpliwości innych państw członkowskich, w przypadku chęci podjęcia zmian legislacyjnych w omawianym zakresie. Gdyby w Polsce pojawiły się postulaty de lege ferenda o konieczności ustanowienia granicy wiekowej przy rekrutacji do Państwowej Straży Pożarnej, to należy przyjąć, że nie stanowiłoby to naruszenia dyrektywy 2000/78. Wydaje się również, że w przypadku innych formacji o podobnej doniosłości społecznej np. Policji wprowadzenie progu wiekowego nie naruszałoby zakazu dyskryminacji ze względu na wiek7. W postanowieniach preambuły do dyrektywy 2000/78 znajduje się cenna wskazówka interpretacyjna, zgodnie z którą nie wymaga się „ w szczególności od sił zbrojnych, policji, służb więziennych lub ratowniczych przyjmowania do pracy lub dalszego zatrudniania osób nie posiadających wymaganych zdolności umożliwiających wykonywanie zadań, które mogą im zostać powierzone z uwzględnieniem wynikającego z prawa celu utrzymania zdolności operacyjnej tych służb”. Wobec powyższego trudno znaleźć argumenty przemawiające na korzyść Colina Wolfa. Wypada mu jedynie współczuć i życzyć innym, by swoje marzenia o byciu strażakiem zaczynali realizować możliwie wcześnie.
1 Dyrektywa Rady UE 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 roku, ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy.
2 Rozporządzenie w sprawie karier urzędników w służbie czynnej zawodowej straży pożarnej kraju związkowego Hesji z dnia 21 grudnia 1994 roku.
3 W Niemczech dokonano transpozycji dyrektywy 2000/78 poprzez przyjęcie Powszechnej ustawy o równym traktowaniu z dnia 14 sierpnia 2006 roku.
4 zob. art. 28 i 29 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 96, poz. 667, ze zm.).
5 zob. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 października 2005 r. w sprawie zakresu, trybu i częstotliwości przeprowadzania okresowych profilaktycznych badań lekarskich oraz okresowej oceny sprawności fizycznej strażaka Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2005 r. Nr 261, poz. 2191)
6 w Polsce służba kandydacka trwa 3 lata, zob. art. 24 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 96, poz. 667, ze zm.)
7 zob. art. 25 ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 roku (Dz. U. 1990 nr 30 poz. 179, ze zm.).
Marcin Stachowicz
Pliki do pobrania:
Dodaj komentarz
Dodano: 2010-12-09 13:08:20
©2008 Wydział Prawa i Administracji UW. Wszelkie prawa zastrzeżone :: system CMS: MG
