Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu w wyroku z 22 maja 2012 r. (C 348/09) stwierdził, że popełnienie przestępstwa zaliczanego do szczególnie poważnych dziedzin przestępczości wymienionych w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (art. 83 ust. 1) mogą uzasadniać wydalenie obywatela Unii, pomimo, iż mieszkał w przyjmującym państwie członkowskim przez okres dłuższy niż dziesięć lat. Trybunał zaznaczył jednak, że przed podjęciem decyzji o wydaleniu, państwo przyjmujące powinno uwzględnić w szczególności długość pobytu danej osoby na jego terytorium, jej wiek, stan zdrowia, sytuację rodzinną i ekonomiczną, integrację społeczną i kulturalną oraz stopień więzi z krajem pochodzenia (art. 28 ust. 1 Dyrektywy nr 2004/38/WE)1 .

Istotnym aspektem z punktu widzenia podjęcia decyzji o wydaleniu jest rozróżnienie pojęć „porządek publiczny” i „bezpieczeństwo publiczne” oraz „poważne względy” i „nadrzędne względy”. Nadrzędne względy bezpieczeństwa publicznego mogą uzasadniać bowiem zastosowanie zwiększonej ochrony przed wydaleniem . Trybunał orzekł już, że pojęcie bezpieczeństwa publicznego obejmuje zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa członkowskiego,  a prawo Unii nie ustanawia jednolitej skali wartości w zakresie oceny zachowań, które mogą być uznane przez państwo za przeciwne bezpieczeństwu publicznemu.  Państwa członkowskie, choć posiadają swobodę w określaniu – zgodnie z krajowymi potrzebami – nadrzędnych względów bezpieczeństwa publicznego, to względy te należy rozumieć w sposób wąski i niewykluczający kontroli ze strony instytucji Unii.  
W przedmiotowej sprawie obywatel włoski P. I. - od 1987 r. stale przebywający w Niemczech - został skazany na karę siedmiu lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności za wykorzystywanie seksualne małoletniej poniżej lat czternastu, zmuszanie do czynności seksualnych i zgwałcenie w latach 1990 – 2001. Od 2006 r. P. I. przebywa w zakładzie karnym i zakończy odbywanie kary pozbawienia wolności w 2013 r. W 2008 r., w trakcie odbywania wyroku przez skazanego, Oberbürgermeisterin der Stadt Remscheid (niem. burmistrzyni miasta Remscheid) w oparciu o niemieckie przepisy (Gesetz über die allgemeine Freizügigkeit von Unionsbürgern, niem. ustawa o swobodnym przepływie obywateli Unii) wydała decyzję o utracie prawa wjazdu i pobytu przez P. I. na terytorium Niemiec uzasadniając to m.in. wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia recydywy. W wyniku kolejnych odwołań, Oberverwaltungsgericht für das Land Nordrhein-Westfalen (niem. krajowy wyższy sąd administracyjny) zwrócił się do Trybunału z pytaniem dotyczącym tego, czy wykorzystywanie seksualne małoletniej może uzasadniać zastosowanie przesłanki nadrzędnych względów bezpieczeństwa publicznego w celu wydalenia obywatela Unii przebywającego od ponad dziesięciu lat w przyjmującym państwie członkowskim.
Interesującym jest fakt, że w przedmiotowej sprawie opinia Rzecznika Generalnego, Yves’a Bota, nie znalazła pełnego odzwierciedlenia w końcowym rozstrzygnięciu Trybunału.   Uważał on, że wykorzystywanie seksualne małoletniej poniżej lat czternastu, zmuszanie do czynności seksualnych i zgwałcenie nie uzasadnia zastosowania przesłanki nadrzędnych względów bezpieczeństwa publicznego. Rzecznik zaznaczył ponadto, iż obywatel Unii nie może wywodzić prawa do zwiększonej ochrony z przestępstwa stanowiącego poważne naruszenie porządku publicznego przyjmującego państwa członkowskiego.
Dla wyjaśnienia pojęcia nadrzędnych względów bezpieczeństwa publicznego, zarówno Rzecznik, jak i Trybunał przywołali rozstrzygnięcie w sprawie Tsakouridis (C 145/09), w którym stwierdzono, że zwalczanie przestępczości związanej z obrotem środkami odurzającymi w zorganizowanej grupie przestępczej może zostać uznane za podstawę do wydalenia obywatela Unii, nawet jeśli zamieszkiwał w przyjmującym państwie członkowskim przez poprzednich dziesięć lat.
Rzecznik Generalny uważa jednak, że przestępstwo popełnione przez P. I. jako czyn odosobniony, niezależny od uczestnictwa w jakiejkolwiek organizacji, nie uzasadnia zastosowania przesłanki nadrzędnych względów bezpieczeństwa publicznego. Odwołuje się do priorytetów ww. dyrektywy, która służyć ma przede wszystkim ułatwieniu każdemu obywatelowi Unii korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium UE, a nie ich ograniczeniu.  

Komentarz
W kontekście omawianej sprawy na aprobatę zasługują argumenty przywołane przez Rzecznika Generalnego. Trzeba pamiętać, że dyrektywa, w oparciu o którą dokonano rozstrzygnięcia w sprawie, ma na celu ułatwienie każdemu obywatelowi UE korzystania z prawa do swobodnego przemieszania się i pobytu na terytorium państw członkowskich. Celem nadrzędnym dyrektyw i Traktatów  jest stworzenie wspólnej „przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości”, w tym uwzględnienie zjawiska przestępczości na poziomie unijnym m.in. poprzez stworzenie wspólnych instrumentów umożliwiających jej zapobieganie i zwalczanie. Mając powyższe na uwadze, można dojść do wniosku, że wydalenie P. I., jako obywatela Unii, z jednego państwa członkowskiego do drugiego zasadniczo nie leży w interesie spójności społecznej Unii, a działalność mającą na celu przeciwdziałanie przestępczości należałoby podejmować niezależnie od miejsca urodzenia.
Ponadto, niezależnie od tego na jak wielkie potępienie zasługuje przestępstwo seksualnego wykorzystywania dzieci (co znalazło również odzwierciedlenie w art. 83 ust. 1 TFUE , który określa je jako „szczególnie poważną przestępczość o wymiarze transgranicznym), trzeba zauważyć, że należy ono do kategorii przestępstw naruszających interesy indywidualne, jednostkowe. Trudno zatem uznać je za równorzędne z przestępstwem terroryzmu, handlu ludźmi czy nielegalnego handlu bronią i narkotykami, których skutki są nieporównywalnie poważniejsze, a stopień oddziaływania na społeczeństwo zdecydowanie większy. Także art. 83 ust. 1 TFUE należałoby uznać za niekonsekwentny w zakresie, w jakim wymienia on dziedziny szczególnie poważnej przestępczości o charakterze transgranicznym. Nie wydaje się, że wyżej wymienione przestępstwo powoduje porównywalny rodzaj zagrożenia bezpieczeństwa publicznego, jak to przywołane w sprawie Tsakouridis, tj. zagrożenie spokoju i bezpieczeństwa fizycznego całej lub znacznej części ludności. Popełnienie wyjątkowo ciężkich przestępstw naruszających prawnie chronione interesy indywidualne powinno znaleźć raczej odzwierciedlenie w surowości i nieuchronności kary, aniżeli w stosowaniu tak dolegliwego środka jakim jest wydalenie z kraju.
Wątpliwości może wzbudzać fakt, że zachowanie P. I. stanowiło „rzeczywiste i aktualne zagrożenie dla jednego z podstawowych interesów społeczeństwa”, za które powinno orzec się wydalenie z kraju pobytu. Określenie, co należy do tej kategorii czynów zależy od swobodnego uznania danego sądu. Można wyobrazić sobie sytuację, w której sądy krajowe mogłyby nadużywać swojego uprawnienia w stosunku do „niechcianych” w danym państwie obywateli UE i podejmować decyzję o wydaleniu w stosunku do każdego cudzoziemca, który popełnił określony czyn zabroniony.
W sprawie Tsakouridis badano, czy osoba, wobec której ma być zastosowane wydalenie będzie mieć problemy z integracją w państwie swojego pochodzenia. W przypadku P. I., który przebywał nieprzerwanie w Niemczech od ponad 20 lat można domniemywać, że stopień więzi z krajem pochodzenia jest nikły i takie problemy mogłyby się pojawić. Pomimo, iż nie posiadał stałego zatrudnienia w Niemczech (pracował jedynie dorywczo), należałoby uznać, że istnieje poważne zagrożenie naruszenia ekonomicznych podstaw jego egzystencji. Dwudziestoletni pobyt w Niemczech wymógł na nim przystosowanie się do panujących tam stosunków pracowniczych i ekonomicznych, które różnią się zasadniczo od tych właściwych dla pozostałych państw Wspólnoty.
Rzecznik Generalny podkreślił jednak, że ocena integracji obywatela Unii powinna być oparta nie tylko na aspektach terytorialnych i czasowych, lecz także na czynnikach natury jakościowej . Powoływanie się przez P. I. na okoliczności związane z upływem dziesięcioletniego okresu i uzasadniające tym samym większą ochronę (art. 28 ust. 3 Dyrektywy nr 2004/38 WE) są bezzasadne. Należy bowiem zauważyć, że upływ dziesięcioletniego terminu był możliwy jedynie dlatego, że czyny, których się dopuszczał w okresie 1990 – 2001, nie zostały ujawnione. Wskazuje to na zupełny brak woli integracji ze społeczeństwem, którego wartości świadomie naruszał już w trakcie trzeciego roku pobytu w przyjmującym państwie członkowskim. Zasadnym jest podzielenie opinii Rzecznika, który twierdzi, że nie można ze swoich przestępczych działań wywodzić prawa do zwiększonej ochrony, bowiem stanowiłoby to zaprzeczenie wartości na których opiera się obywatelstwo Unii.
    Pomimo, iż niektóre z postanowień Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie P. I. mogą wzbudzać wątpliwości, ów wyrok wydaje się mieć szczególne znaczenie w zakresie, w jakim precyzuje warunki wydalenia obywatela Unii z przyjmującego państwa członkowskiego oraz przyznaje dużą swobodę sądom krajowym w interpretowaniu pojęcia „nadrzędnych względów bezpieczeństwa publicznego”.

Iga Małobęcka



1)  Art. 28 ust. 1. Dyrektywy nr 2004/38 WE: Przed podjęciem decyzji o wydaleniu ze względów porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, przyjmujące Państwo Członkowskie uwzględnia informacje dotyczące długości pobytu danej osoby na jego  terytorium, jego/jej wieku, stanu zdrowia, sytuacji rodzinnej i ekonomicznej, integracji społecznej i kulturalnej w przyjmującym Państwie Członkowskim oraz stopień jego więzi z krajem pochodzenia.
2)  Art. 28 ust. 2.  Przyjmujące Państwo Członkowskie nie może podjąć decyzji o wydaleniu wobec obywateli Unii lub członków ich rodzin, bez względu na przynależność państwową, którzy posiadają prawo  stałego pobytu na jego terytorium, z wyjątkiem poważnych względów porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego.
3. Decyzja o wydaleniu nie można zostać podjęta wobec obywateli Unii, z wyjątkiem decyzji uzasadnionej nadrzędnymi względami bezpieczeństwa publicznego określonymi przez Państwa Członkowskie, jeżeli:
a) zamieszkiwali oni w przyjmującym Państwie Członkowskim przez poprzednie dziesięć lat;
3). Wyrok z 23 listopada 2010 r. Land Baden-Württemberg p. Panagiotisowi Tsakouridisowi, pkt 43(C‑145/09)
4)  Analogicznie wyrok z 20 listopada 2001 r. Aldona Malgorzata Jany i inni p. Staatssecretaris van Justitie, pkt. 60 (C-268/99).
5) M.in. wyrok z 10 lipca 2008 r. Ministerul Administraţiei şi Internelor - Direcţia Generală de Paşapoarte Bucureşti p. Gheorghe Jipie, pkt. 23 (C‑33/07)
6) Więcej o „przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości” w art. 3 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej oraz tytule V części trzeciej Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
7). Art. 83 ust. 1. TFUE: Parlament Europejski i Rada, stanowiąc w drodze dyrektyw zgodnie ze zwykłą procedurą
prawodawczą, mogą ustanowić normy minimalne odnoszące się do określania przestępstw oraz kar w dziedzinach szczególnie poważnej przestępczości o wymiarze transgranicznym, wynikające z rodzaju lub skutków tych przestępstw lub ze szczególnej potrzeby wspólnego ich zwalczania.
Powyższe dziedziny przestępczości są następujące: terroryzm, handel ludźmi oraz seksualne wykorzystywanie kobiet i dzieci, nielegalny handel narkotykami, nielegalny handel bronią, pranie pieniędzy, korupcja, fałszowanie środków płatniczych, przestępczość komputerowa i przestępczość zorganizowana.
8). Wyrok z 21 lipca 2011 r. Secretary of State for Work and Pensions p. Marii Dias, pkt. 64 (C‑325/09)